Το Φεστιβάλ των Καννών τη δεκαετία του '90 (Μέρος Πρώτο)

1990

Με πρόεδρο της κριτικής επιτροπής τον Bernardo Bertolucci και ανάμεσα στα μέλη της τις σπουδαίες κυρίες Fanny Ardant κι Anjelica Huston, όπως επίσης και τον κορυφαίο διευθυντή φωτογραφίας, Sven Nykvist, η χρονιά προμήνυε επιλογές στα βραβεία που θα προκαλούσαν συζητήσεις. Το διαγωνιστικό διέθετε μια απίθανα ευρεία γκάμα που κάλυπτε την απόσταση από τον Clint Eastwood (με το παραγνωρισμένο White Hunter Black Heart) μέχρι το Jean-Luc Godard (με τον εύγλωττο τίτλο Nouvelle Vague). Τις εντυπώσεις κέρδισε ο Ken Loach με το Hidden Agenda, μία ακόμα πολιτικά ευαισθητοποιημένη ματιά του Βρετανού δημιουργού στο ιρλανδικό ζήτημα, που του απέφερε μόνο το βραβείο της επιτροπής. Ο Χρυσός Φοίνικας πήγε τελικά στον David Lynch και το ασυμβίβαστο Wild at Heart, επιλογή αντάξια του προέδρου της επιτροπής. Το Βραβείο Σκηνοθεσίας κέρδισε ο Pavel Lungin για το Taxi Blues, μία επίκαιρη εκείνη την εποχή σκιαγράφηση των δύο προσώπων της Ρωσίας. Άξια αναφοράς η βράβευση (για πρώτη και τελευταία φορά στις Κάννες) του Gérard Depardieu για την ερμηνεία του στο Cyrano de Bergerac του θρυλικού Jean-Paul Rappeneau, ένα φιλμ που δεν άφησε κανέναν ασυγκίνητο.

Χρυσός Φοίνικας: Wild at Heart του David Lynch

1991

Το φεστιβάλ του ’91 έμεινε στην ιστορία για πολλούς λόγους. Πρώτος και σημαντικότερος, οι ίδιες οι ταινίες. Στο διαγωνιστικό συναντά κανείς έναν συνωστισμό από σπουδαία φιλμ: το La Belle Noiseuse του Jacques Rivette, το La Double Vie de Véronique του Krzysztof Kieslowski, το Europa του Lars von Trier, το Van Gogh του προ τετραετίας βραβευμένου με Φοίνικα Maurice Pialat. Παρόντες ήταν ακόμα ο David Mamet με το πολύ δυνατό Homicide, ο Spike Lee με το Jungle Fever και ο δικός μας Θόδωρος Αγγελόπουλος με το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού. Μεγάλοι νικητές της βραδιάς όμως ήταν οι αδερφοί Coen που είδαν το Barton Fink να λαμβάνει το Χρυσό Φοίνικα χάρη (ανάμεσα στ’ άλλα σπουδαία προτερήματα της ταινίας) σε μια ευτυχή συγκυρία: πρόεδρος της κριτικής επιτροπής δεν ήταν άλλος από τον Roman Polanski που αναγνώρισε στο κοενικό διαμάντι κάτι από τα δικά του, περασμένα μεγαλεία. Ο ενθουσιασμός του ήταν τέτοιος που χάρισε στο Fink εκτός από το φοίνικα, το Βραβείο Σκηνοθεσίας και το Βραβείο Αντρικής Ερμηνείας (για τον εκπληκτικό John Torturo). Επιλογή που αφενός οδήγησε το φεστιβάλ στη θέσπιση κανονισμού που απαγόρευε στο εξής να δίνεται ο Χρυσός Φοίνικας και το Βραβείο Σκηνοθεσίας στην ίδια ταινία, αφετέρου εξόργισε τον ευέξαπτο Lars von Trier που πέταξε στα σκουπίδια το Βραβείο της Επιτροπής σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Όσον αναφορά τις δύο καλύτερες ταινίες εκείνης της χρονιάς, η ταινία του Rivette έφυγε με το Μεγάλο Βραβείο και η Βερόνικα με το Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας για την Irène Jacob. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί η συμμετοχή του Βαγγέλη Παπαθανασίου στην κριτική επιτροπή.

Χρυσός Φοίνικας: Barton Fink των Joel & Ethan Coen

1992

Ένας από τους άγραφους κανόνες του φεστιβάλ θέλει μια πολύ δυνατή ποιοτικά χρονιά να ακολουθείται από μία σαφώς πιο μέτρια. Όπερ κι εγένετο εν έτη 1992, όπου το διαγωνιστικό ήταν καταδικασμένο να μείνει σε ρηχά νερά. Το Howard’s End του James Ivory και το The Player του Robert Altman ξεχώρισαν με άνεση. Ο πρώτος ξέμεινε με ένα επετειακό βραβείο, ενώ ο δεύτερος απέσπασε το Βραβείο Σκηνοθεσίας και είδε τον Tim Robbins να κερδίζει το Βραβείο Αντρικής Ερμηνείας. Η κριτική επιτροπή, αν και με εκπληκτική σύνθεση (Pedro Almodovar, John Boorman, Carlo Di Palma και πρόεδρο τον Gérard Depardieu), κατάφερε να θαμπωθεί από το The Best Intentions του Bille August, χαρίζοντάς του το Χρυσό Φοίνικα κυρίως για την ενδοκινηματογραφική συγκίνηση της εξιστόρησης της ιστορίας της οικογένειας του Ingmar Bergman. Αίσθηση προκάλεσε η προβολή του ξεσηκωτικού Simple Men του σταθερά ανερχόμενου την εποχή εκείνη Hal Hartley.

Χρυσός Φοίνικας: The Best Intentions του Bille August

1993

Αν και το πρόγραμμα είχε να επιδείξει ουκ ολίγες ενδιαφέρουσες στιγμές, η χρονιά σημαδεύτηκε από μία ταινία και συνάμα από την πρώτη μεγάλη αδικία της δεκαετίας για το φεστιβάλ. Ο Mike Leigh συγκλονίζει με το The Naked, πιθανότατα την καλύτερη ταινία της σπουδαίας καριέρας του, αλλά θα αρκεστεί στο Βραβείο Σκηνοθεσίας και Αντρικής Ερμηνείας για τον καταπληκτικό David Thewlis. Το μυστήριο εντείνεται από το γεγονός πως ο Χρυσός Φοίνικας μοιράστηκε στον Chen Kaige για το Farewell My Concubine και στη Jane Campion για το The Piano. Από το διαγωνιστικό διακρίνονται το King of the Hill του νεαρού ακόμα αλλά ήδη βραβευμένου Steven Soderbergh, οι ακούραστοι αδερφοί Taviani με το Fiorile, ο σαιξπηρικός Kenneth Branagh με το Much Ado About Nothing και ο - ποιος άλλος - Ken Loach με το Raining Stones. Στην επιτροπή φιγουράρουν τα ονόματα των Louis Malle (πρόεδρος), Emir Kusturica, Abbas Kiarostami, Judy Davis, Gary Oldman και William Lubtchansky.

Χρυσός Φοίνικας: Farewell My Concubine του Chen Kaige και The Piano της Jane Campion

1994

Η χρονιά που έμελλε να σημαδέψει όσο λίγες το θεσμό του φεστιβάλ καθότι με εφαλτήριο το θρίαμβό του στις Κάννες, το Pulp Fiction κατέκτησε σιγά-σιγά τον κινηματογραφικό κόσμο και καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την πορεία του αμερικανικού (κι όχι μόνο) σινεμά στα επόμενα χρόνια. Η άκρως τολμηρή επιλογή της επιτροπής (με πρόεδρο τον Clint Eastwood και μέλος την Catherine Deneuve) συνέχιζε μια σταθερή αγάπη του φεστιβάλ για τις ανερχόμενες, ανεξάρτητες κινηματογραφικές φωνές από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και το έκανε να κορδώνει από περηφάνεια για την πρωτοπορία του. Κι αν ο Χρυσός Φοίνικας είναι δικαιολογημένος, όπως επίσης το μοίρασμα του μεγάλου βραβείου στα πολιτικού προβληματισμού Burnt by the Sun του Nikita Mikhalkov και To Live του Zhang Yimou, αδικαιολόγητο θα στέκει για πάντα το προσπέρασμα του κύκνειου άσματος του Kieslowski (Trois Couleurs: Rouge). Ειδικά όταν το Βραβείο Σκηνοθεσίας κατέληξε στο απλά αξιοπρεπές Caro Diario του Nanni Moretti. Άξια αναφοράς από το διαγωνιστικό ήταν ακόμα τα Exotica του Atom Egoyan και Through the Olive Trees του Abbas Kiarostami.

Χρυσός Φοίνικας: Pulp Fiction του Quentin Tarantino

Αχιλλέας Παπακωνσταντής