Όταν ένα φιλμ με θέμα το πολυετές κυνήγι του Οσάμα Μπιν Λάντεν ξεκινάει με ηχητικά αποσπάσματα των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου να προφέρουν τα τελευταία τους λόγια σε μαύρο φόντο, αυτόματα θέτει εαυτόν μπροστά σε ένα ξεκάθαρο σταυροδρόμι. Αν από εκεί και πέρα τηρήσει μια κριτική απόσταση από τα δρώμενα, τα εναρκτήρια λεπτά μετατρέπονται σε (αναμφισβήτητο) ντοκουμέντο της απαρχής της συλλογικής παράνοιας του αμερικανικού λαού ενάντια σε ένα Σαουδάραβα, στο πρόσωπο του οποίου βρήκε την ενσάρκωση του απόλυτου κακού. Εάν όμως επιχειρήσει μιαν άνευ όρων ταύτιση με το σκοπό των διωκτών του Μπιν Λάντεν, δικαιώνοντας εν τέλει πανηγυρικά την προαναφερθείσα παράνοια, τότε βρισκόμαστε ενώπιον ενός συναισθηματικού εκβιασμού απροκάλυπτα ανήθικου. Δυστυχώς, το Zero Dark Thirty της ακριβοθώρητης Kathryn Bigelow ακολουθεί το δεύτερο μονοπάτι. Και το πράττει με έναν στόμφο αντάξιο της αλαζονείας μιας παγκόσμιας υπερδύναμης. Βλέπεις, το φιλμ "φωνάζει" το ρόλο της ίδιας της CIA στη δημιουργία του - και κάπου εδώ συνειδητοποιείς την αξία της πολιτικής δήλωσης του (κλάσεις ανώτερου) Argo.
Σε μια πιο αγνή
κινηματογραφικά εποχή, κάπου στη δεκαετία του '80, το μιλιταριστικό παραλήρημα
του Hollywood ντυνόταν
τη φόρμα camp ταινιών
δράσης με αφοπλιστική αυτογνωσία. Σήμερα, (καταφέρνει να) πλασάρεται ως
σκεπτόμενο σινεμά και διεκδικεί επί ίσοις όροις τα καθωσπρέπει βραβεία της
βιομηχανίας. Στην ουσία, όμως, λίγα έχουν αλλάξει: η "σκυλιασμένη" Maya, τη στιγμή που βιώνει μια προσωπική
απώλεια στο βωμό του αγώνα, θα βρει το σθένος να μην τα παρατήσει και, σαν
άλλος John Matrix, να δηλώσει με μάτι που γυαλίζει: and now, I'm gonna find Bin Laden, and I'm gonna kill him! Το γεγονός ότι οι ατάκες ξεστομίζονται από την κατά τα άλλα αξιολάτρευτη Jessica Chastain, προσφέρει στην Bigelow πόντους σοβαροφάνειας και τη δυνατότητα να προβάλλει τη φεμινιστική
σκοπιά του έργου της. Τίποτα από αυτά, όμως, δεν μπορεί να κρύψει το γεγονός
πως το Zero Dark Thirty αποτελεί μια προπαγάνδα της μυθομανούς Αμερικής, που υπερηφανεύεται για
τον αμοραλισμό της. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εικονογράφηση
των βασανιστηρίων που οι πράκτορες της CIA χρησιμοποιούν στις ανακρίσεις τους και που αποτελούν βασικό
αφηγηματικό στοιχείο του φιλμ. Παρουσιάζονται αποκλειστικά ως όπλο τακτικής, το
οποίο μάλιστα δικαιώνεται με εμφατικό τρόπο, αφήνοντας στην άκρη τον
οποιονδήποτε ηθικό προβληματισμό πάνω στο ζήτημα. Έτσι, η ειρωνική σκηνή με τη
δήλωση-άρνηση του Ομπάμα για τη χρήση βίας από Αμερικανούς, καταλήγει περισσότερο
ως μια πανηγυρική διακήρυξη ρεπουμπλικανικού κυνισμού κόντρα στον αφελή
ιδεαλισμό των Δημοκρατικών.
Ακόμα κι αν αναγνωρίσουμε στη σκηνοθέτη την
ελευθερία να υιοθετήσει μια ματιά πλήρως α-πολιτική, το Zero Dark Thirty πάσχει από εμφανείς
"κινηματογραφικές" αδυναμίες: η αφήγηση μοιάζει διαρκώς ετοιμόρροπη,
οι χαρακτήρες είναι ανύπαρκτοι κι όταν ακόμα προσεγγίζονται σε ένα ανθρώπινο
επίπεδο, αυτό γίνεται με χαρακτηριστική αδεξιότητα και, το αποκορύφωμα, υπάρχει
μια σειρά από σεκάνς τόσο ανέμπνευστα σκηνοθετημένες που καταλήγουν
προκλητικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η παγίδα στην οποία πέφτει η συνεργάτης
της Maya και η οποία παρουσιάζεται
με επιλογές τόσο προφανείς που κάνουν τον George P. Cosmatos να φαντάζει αντάξιος του Spielberg. Η πονηρή Bigelow θα καδράρει στα τελευταία
δευτερόλεπτα τα δακρυσμένα μάτια της Chastain, καθώς εκείνη αδυνατεί να ψελλίσει την αγαπημένη
λέξη που ο αμερικάνος ήρωας οφείλει να προφέρει σε κάθε φινάλε - home. Επιλογή
που κλείνει το μάτι στο προ τριετίας Hurt Locker, υπονοώντας πως
απώτερη πρόθεση του φιλμ ήταν η αδίστακτη καταγραφή της εμμονής της Maya και της τελικής ματαιότητάς της. Το
ότι δεν πείθει κανέναν οφείλεται στον πολύ απλό λόγο ότι είχε ήδη δικαιώσει τη
μανία της ηρωίδας του και φρόντισε να το αποδείξει με μια ημίωρη κλιμάκωση
βγαλμένη από video game ονείρωξη.
Αχιλλέας Παπακωνσταντής
20 σχόλια:
Διαφωνώ για το ότι τα 80ς ήταν πιο αγνή, όπως το θέτεις, κινηματογραφικά εποχή. Τα μιλιταριστικά σκουπίδια τύπου Rambo II, Missing in Action, Delta Force, Red Dawn, Commando, American Ninja κλπ κάθε άλλο παρά διακατέχονταν από «αφοπλιστική αυτογνωσία» και ιδεολογική αφέλεια. Ήταν η συνεισφορά της βιομηχανίας του θεάματος στον ψυχρό πόλεμο (όπως αυτός είχε μετεξελιχθεί στα 80s) και έδρασαν συστηματικά για την απονέκρωση της κριτικής σκέψης του θεατή και την περιθωριοποίηση του σινεμά της αμφισβήτησης που αναπτύχθηκε στα 70ς (εξ' ου και σκηνοθέτες σαν τον Τσιμίνο εξωβελίστηκαν στο περιθώριο). Σήμερα η επίρρωση της κυρίαρχης ιδεολογίας γίνεται με άλλους αισθητικούς όρους και έτσι αποδίδουμε την ετικέττα του camp στα 80s εξαιτίας της χρονικής απόστασης - ενδεχομένως το ίδιο θα κάνουμε και μετα από 20 χρόνια για το Zero Dark Thirty. Το τι θεωρείται ρεαλιστικό και τι camp εξαρτάται από την εποχή του. Ο ιδεολογικός μηχανισμός είναι ο ίδιος, το περιτύλιγμα μόνο διαφοροποιείται.
(και στα 80s υπήρχαν πολλοί που έπαιρναν το Rambo II εξίσου σοβαρά με το Zero Dark Thirty)
Προφανώς και ήταν η συνεισφορά του Hollywood στην εξωτερική πολιτική (και στην εσωτερική προβολή αυτής) οι μιλιταριστικές ταινίες δράσης των 80's, άλλωστε η συνεργασία της κινηματογραφικής βιομηχανίας με το Hollywood δεν είναι φαινόμενο μόνο των τελευταίων χρόνων. Επίσης, συμφωνώ ακόμα ότι η επιρροή τους στην κοινή γνώμη ήταν μέγιστη, άλλωστε αποτελούσαν σημαντικό κομμάτι της ποπ κουλτούρας. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση, ούτε την εποχή που κυκλοφορούσαν οι ταινίες που αναφέρεις, δεν θεωρούταν σινεφίλ, σκεπτόμενος κινηματογράφος που θα κέρδιζε Όσκαρ και βραβεία κριτικών. Συχνότερα δε, έφταναν μέχρι τα χρυσά βατόμουρα. Αυτή είναι η διαφορά με το Zero Dark Thirty και ταινίες παρόμοιες της εποχής μας, οι οποίες και στο ίδιο τους το ύφος υιοθετούν μια σοβαροφάνεια παράταιρη με το αφελές μήνυμά τους.
Όσο και αν ο καθένας έχει διαφορετικό τρόπο να προσδιορίζει τι εστί «σκεπτόμενος κινηματογράφο» (γιατί λ.χ. χρήζει μεγαλύτερης προσοχής το Zero Dark Thirty από το Point Break της ίδιας σκηνοθέτριας - μόνο επειδή έχει καλύτερο rating στο metacritic;), δεν μπορώ να συμφωνήσω μαζί σου ότι είναι ιδιαίτερα ανησυχητική η έκταση της θετικής του αποδοχής. Έκπτωση κριτικού λόγου ή έλλειμμα ευαισθησίας;
Διορθώνε το από πάνω σχόλιο, εννοούσα προφανώς τη συνεργασία της κινηματογραφικής βιομηχανίας με τις μυστικές υπηρεσίας των ΗΠΑ. Ας αφήσουμε τον όρο "σκεπτόμενος κινηματογράφος" και να συμφωνήσουμε ότι το Ράμπο 2 και 3 και το Κομμάντο δε θα έφτανε ποτέ στα Όσκαρ, ενώ το Zero Dark Thirty όχι μόνο φτάνει, έχει ήδη βραβεία στο τσεπάκι του. Τώρα αν είναι ανησυχητικό φαινόμενο ή όχι είναι μεγάλη κουβέντα και δε ξέρω καν αν έχω την ικανότητα να το κρίνω...
(και μια διόρθωση και στο δικό μου σχόλιο όπου ήθελα να γράψω δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω αντί δεν μπορώ να συμφωνήσω). Στην ουσία συμφωνούμε όσο και αν ποτέ δεν θεωρούσα τα Όσκαρ, τα βραβεία των διαφόρων κριτικών ενώσεων, όπως και τις ανεκδιήγητες Χρυσές Σφαίρες ένδειξη για το τί αποτελεί σκεπτόμενο κινηματογράφο ή οχι. Πάντως θεωρώ έκπτωση κριτικού λόγου να αντιμετώπιζονται a priori με άκριτο θαυμασμό τα παράγωγα της Χολιγουντιανής βιομηχανίας θεάματος. Και ναι, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό μια ταινία με τέτοιο περιεχόμενο να τυγχάνει τέτοιας αποδοχής.
νομιζω πως ειστε πολυ σκληροι..οκ για την προπαγανδα δεν μπορω παρα να συμφωνησω αλλα ειναι μηδενισμος να την συγκρινετε με ταινιες τυπου rambo και delta force...εχει καλο καστ (αλλα τα ματια της τζαστειν-διαολε-και αλλα του τσακ του νορις) και αξιοπρεπη ρυθμο εως το σημειο που γινεται halo
υγ. στα οσκαρς εχουν τιμηθει πολυ-μα πολυ-χειροτερες ταινιες ...απο το αστειο hurt locker της ιδιας εως το ανεκδιηγητο crash που κανει το Αν του παπακαλιατη να μοιαζει με καρβαικο αριστουργημα το λιγοτερο..
Καλώς τον Τάκαρο.
Ναι, η γραφή μου ήταν κάπως επιθετική. Γι'αυτό και προτιμώ να γράφω για ταινίες που μου αρέσουν. Αλλά όσο και να μη γίνομαι πιστευτός, ήθελα πολύ να μου αρέσει η ταινία όταν πήγα στην αίθουσα. Αλλά...
Πέρα από το ιδεολογικό μου πρόβλημα με το Zero Dark Thirty (αλήθεια, ποια η δική σου άποψη για την απεικόνιση των βασανιστηρίων;), το βρίσκω αδύναμο και κινηματογραφικά μιλώντας. Η Bigelow ακολουθεί πλάνο προς πλάνο ένα ντεκουπάζ συνταγογραμμένο και τόσο προφανές που προκάλεσε ουκ ολίγες φορές τη θυμηδία του κοινού στην αίθουσα (αναφέρω ξανά ως παράδειγμα τη σκηνή της παγίδας της συνεργάτιδας της Maya, όλοι ξέραμε τι θα συμβεί...). Κι εδώ δεν υπάρχει κ αν η αποστασιοποιημένη, μετα-κινηματογραφική κι ελαφρώς ειρωνική ματιά που σοφά υιοθετεί ο Affleck στα τελευταία λεπτά του Argo, άλλη περίπτωση συνταγογραμμένης πλανοθεσίας.
Διαφωνώ επίσης κι ως προς το προ-duke nukem μέρος της ταινίας, μου φάνηκε πληκτικά επαναλαμβανόμενο.
Ω ναι, τα μάτια της Τζέσσικα. Ολόκληρη η Τζέσσικα, τώρα που το ξανασκέφτομαι. Αν και να σου πω την αλήθεια, θεωρώ το πρώτο Ράμπο σαφώς ανώτερο κινηματογραφικά κι από πλευράς προβληματισμού (αν και το σύγχρονο αντίστοιχό του είναι το hurt locker, κι όχι το zero dark thirty).
To crash ήταν χειρότερο, όντως, το hurt locker το θεωρώ κάπως καλύτερο από τούτο δω.
Ακόμα γελάω με την καρβαική αναλογία στο σινεμά του Πάπα της ελληνικής μικρομέγαλης οθόνης...
Σε Όλα τα τεχνικά προβλήματα που αναφέρεις και γνωρίζεις πολύ καλύτερα από μένα θα με βρείς σύμφωνο απλώς θεωρώ ότι είσαι πιο σκληρός από ότι πρέπει μάλλον επειδή είχες προσδοκίες που δεν δικαιώθηκαν εξ ου και όλη αυτή η χολή
Από την άλλη για το hurt locker θα διαφωνήσω σφόδρα, το βρήκα επιεικως απαράδεκτο, ίσως επειδή ήταν τόσο άθλιο μου φάνηκε αξιοπρεπές το zdt που το είδα αμέσως μετά
Όσον αφορά την άποψη μου για τα βασανιστήρια είναι μεγάλη και ατέρμονη κουβέντα και δεν πρόκειται να βγάλεις άκρη με έναν δεξιό που λατρεύει τα Κορεάτικα vengeance films :-P
Το πρωτο πλανο ειναι αυτο ενος συλληφθέντα που βασανίζεται, το τελευταίο, μιας πρακτόρισας που κλαίει. Αν μαρτυρά κάτι αυτό, είναι η εμμονή των ΗΠΑ σε μια πολιτική εκδίκησης που οδηγεί τη χώρα στο βαθύτερο κενό.
Οπως αντιλαμβάνεσαι διαφωνώ.
Επισης το τελευταίο 40λεπτο που στα μάτια μου φαντάζει αποδραματοποιημένο, συντελεί ακόμη περισσότερο στην αποψη μου. Η ταινία χρίζει μελέτης καβλιάρη. Κάνε ριπιτ μην ερθω εκεί.
Το τελευταίο πλάνο είναι μια πονηριά ολκής που ήξερες κι εσύ, πριν το δεις, ότι θα υπάρχει στο τέλος για να προσποιηθεί προβληματισμό. Το ερώτημα είναι ένα: εσύ εισέπραξες την εμμονή της Maya να κατακρίνεται ή να δικαιώνεται; Ένα δάκρυ δε φτάνει.
Επίσης, η ταινία δε ξεκινά με το πλάνο που λες. Ξεκινάει με κάτι πολύ πιο ανήθικα εκβιαστικό.
Υ.Γ. Μπορώ να γράψω κι άλλα αν είναι να έρθεις... :)
Μπρε συ, ειναι εντελως αποδραματοποιημενο το ξεκίνημα και δεν υπαρχει καν πλανο, μαυρη αμόρσα βλέπουμε. Η εμμονη της Μαγια σε ο,τι αφορα τον Mr Μπιν δικαιώνεται. Η ίδια όμως δεν δείχνει καθόλου δικαιωμενη.
Επισης, η ιδια δε βασανίζει ποτέ κρατούμενο...
Επισης αφησα εμπρηστικο σχολιο στο Μπουκάτσα. Αχ.
Το ότι δε βασανίζει η ίδια κρατούμενο, και μάλιστα νιώθει αναγούλα όταν βλέπει άλλους να βασανίζουν, αλλάζει πολλά ως προς την ευθύνη της; Κι εξάλλου, βλέπουμε πώς σταδιακά προσαρμόζεται σε αυτό και από ένα σημείο και μετά παίρνει και μια φάτσα αδίστακτη όταν δίνει εντολή στους μπρατσωμένους της να ασκήσουν βία για να αποσπάσει πληροφορία.
Η εμμονή δικαιώνεται, συμφωνώ, και μάλιστα πανηγυρικά (το ότι τη θεωρούν όλοι τρελή και τελικά αυτή τα καταφέρνει, λέει πολλά). Ακόμα χειρότερα, δικαιώνονται και οι (βίαιες) τακτικές της CIA. Η ταινία χτίζει το μύθο της CIA και του Μπιν Λάντεν και το προσωπικό αδιέξοδο της γυναίκας πρακτόρισσας (ο φεμινισμός της Bigelow εδώ μου προκαλεί ένα χαμόγελο, in a bad way) δεν με αγγίζει ιδιαίτερα. Έβλεπα επί δυόμισι ώρες ένα ψέμα άλλωστε.
Καθόλου αποδραματοποιημένο, επί δύο λεπτά ακούς ανθρώπους να κλαίνε και να λένε ότι θα πεθάνουν. Που την είδες την αποδραματοποίηση; Φυσικά δεν είχε εικόνα, επρόκειτο για ηχητικά ντοκουμέντα πραγματικά που θα θέλαμε και οι δύο να δηλώνουν την απαρχή μιας εμμονής, αλλά αντίθετα δηλώνουν την απαρχή μιας περιπέτειας δικαίωσης.
Σπεύδω στον Μπουκ!
Εμπρηστικό αγόρι (εδώ χιονίζει, έλα να σε σβήσω).
Μαυρο φοντο, απουσια μουσικης υποκρουσης, ξερος δημοσιογραφικος τόνος. Ενιωσα αυτό που έπρεπε να νιωσω ακουγοντας αυτες τις φωνες. Τιποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο.
Εσυ λες "σταδιακά προσαρμόζεται" εγω λεω (και βλεπω) "σταδιακά αποκτηνώνεται". Δεν ενιωσα ποτε ταυτιση με την ηρωιδα. Η Τζεσικα ειναι Θεα κι εδω, αλλα η ταινία της χαρίζει απειροελάχιστα κοντινά.
Δικαιώνονται οι πρακτικές της CIA; Ναι, αλλά με τι κόστος man; Το ZERO DARK THIRTY για μενα δεν αφηνει καμια αμφιβολία για το state of mind της σημερινής Αμερικής, ολοκληρωτικά χαμένης στην πρωτόγονη "αρχή" της εκδίκησης, άψυχης και ανήθικης.
Ολο το σινεμα ειναι ενα ψεμα στην αναζήτηση μιας αλήθειας, που λέει και ο Χάνεκε. Ρε συ, αυτα που μου γράφεις τα προβάρεις πρώτα σε ντουντούκα;
Επισης, εχεις κατα νου πως ΑΝΤΙπατριωτικη δειχνει αυτη η ταινια σ' έναν μέσο δεξιούλη Αμερικάνο; Γιατι στην Αμερική αν βρεις και παραδεχτείς πως έγιναν βασανιστήρια στους αιχμαλώτους, αμέσως σου κοτσάρουν τη στάμπα του αντιπατριώτη.
Επειδή δε βρίσκω ντουντούκα, τα φωνάζω πρώτα μέσα στις τρύπες του ελβετικού τυριού.
Διαβάσαμε τελείως διαφορετικά την ταινία, είδα την κριτική για την οποία μιλάς, αλλά τη βρήκα εύκολη, προβλέψιμη και πασπαλειμμένη. Η απουσία ηθικού προβληματισμού για τα βασανιστήρια (μαν, δικαιώνονται πλήρως, πώς το προσπερνάς αυτό;;;) επισκιάζει τα πάντα.
Ο Affleck με την ταινία του χαβαλέδιασε ακριβώς αυτού του είδους τα φιλμ, σαν το Zero Dark Thirty. Μεταξύ μας, Bigelow didn't direct this...
Δεν είμαι μέσος δεξιός Αμερικάνος, οπότε δε ξέρω να σου απαντήσω.
Μάγκες, φυρί φυρί το πάτε να με βάλετε να το δω σε ένα double bill με το Delta Force (που και εκεί κυνηγούσαν κάποιον αξύριστο σκουρόχρωμο). Για τον μέσο δεξιό (βλ. ρεπουμπλικάνο) αμερικάνο waterboarding=no torture, οπότε δεν θα ενοχληθεί ιδιαίτερα από την ταινία...
Από εδώ:
http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2013/jan/25/zero-dark-thirty-normalises-torture-unjustifiable
Imagine a documentary that depicted the Holocaust in a cool, disinterested way as a big industrial-logistic operation, focusing on the technical problems involved (transport, disposal of the bodies, preventing panic among the prisoners to be gassed). Such a film would either embody a deeply immoral fascination with its topic, or it would count on the obscene neutrality of its style to engender dismay and horror in spectators. Where is Bigelow here?
Without a shadow of a doubt, she is on the side of the normalisation of torture. When Maya, the film's heroine, first witnesses waterboarding, she is a little shocked, but she quickly learns the ropes; later in the film she coldly blackmails a high-level Arab prisoner with, "If you don't talk to us, we will deliver you to Israel". Her fanatical pursuit of Bin Laden helps to neutralise ordinary moral qualms. Much more ominous is her partner, a young, bearded CIA agent who masters perfectly the art of passing glibly from torture to friendliness once the victim is broken (lighting his cigarette and sharing jokes). There is something deeply disturbing in how, later, he changes from a torturer in jeans to a well-dressed Washington bureaucrat. This is normalisation at its purest and most efficient – there is a little unease, more about the hurt sensitivity than about ethics, but the job has to be done. This awareness of the torturer's hurt sensitivity as the (main) human cost of torture ensures that the film is not cheap rightwing propaganda: the psychological complexity is depicted so that liberals can enjoy the film without feeling guilty. This is why Zero Dark Thirty is much worse than 24, where at least Jack Bauer breaks down at the series finale.
[...]
Πολύ σωστή η αναφορά στην ιεραρχική άνοδο του μουσάτου βασανιστή. Άλλο ένα στοιχείο, υπόγεια μάλιστα τούτη τη φορά, δικαίωσης των βασανιστηρίων.
Κι εδώ στο φινάλε η Maya breaks down (sort of), αλλά δε ρίχνει καμία σκιά πάνω στην επιτυχία της δεκάχρονης επιχείρησής του. Άλλωστε η ταινία δεν έχει χαρακτήρες (εσκεμμένα προφανώς), οπότε το συμβολικό δάκρυ της δεν έχει ούτε στο hurt lever κάποια ιδιαίτερη δυναμική.
Δημοσίευση σχολίου