TRUE HEART SUSIE (1919), του D.W. Griffith

Μετά τα The Birth of a Nation και Intolerance, το φαινόμενο Griffith είχε εξαπλωθεί και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Το 1917, το κινηματογραφικό τμήμα του βρετανικού υπουργείου πολέμου απέστειλε επίσημη πρόσκληση στον Αμερικανό σκηνοθέτη να επισκεφθεί το νησί και να συζητήσει την πιθανότητα δημιουργίας μιας ταινίας, εν καιρώ πολέμου, με ξεκάθαρα στρατευμένο μήνυμα. Ο Griffith έφτασε όντως στην Αγγλία, παρέα με τη Lillian Gish και μερικούς ακόμα συνεργάτες του, όπου έτυχε μάλιστα επίσημης υποδοχής από τη βασίλισσα στο παλάτι. Στη συνέχεια, ξεναγήθηκε πάνω από τις εμπόλεμες ζώνες με αερόστατο κι εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να γυρίσει αρκετά μέτρα φιλμ τα οποία ενσωματώθηκαν στο Hearts of the World, ένα προπαγανδιστικό έργο υποστήριξης των συμμαχικών δυνάμεων. Το τελικό αποτέλεσμα απογοήτευσε, όχι μόνο τους κριτικούς και το κοινό, αλλά και τον ίδιο το σκηνοθέτη που θα θυμόταν πάντα το φιλόδοξο πολεμικό του έπος ως μια χαμένη ευκαιρία.

Επιστρέφοντας στην Αμερική, ο Griffith έπιασε αμέσως δουλειά, καθότι δεσμευμένος με συμβόλαιο στο παράρτημα της Paramount εν ονόματι Artcraft, σε διεύθυνση Adolph Zukor. Έτσι, το Hearts of the World διαδέχτηκαν δύο μικρότερης φιλοδοξίας πολεμικά φιλμ (τα οποία σήμερα λογίζονται χαμένα) και δύο "βουκολικές" ταινίες, είδος στο οποίο θα εξασκηθεί ουκ ολίγες φορές τα αμέσως επόμενα χρόνια. Η τελευταία από αυτές, με τον τίτλο True Heart Susie, παρέμενε απαρατήρητη για πολλά χρόνια, εωσότου νεότεροι μελετητές του γκριφιθικού έργου έφτασαν να τη θεωρούν ως μια από τις αρτιότερες δημιουργίες του. Πρόκειται για μια ανάλαφρη κομεντί ηθών που αγγίζει ξανά τα αγαπημένα θέματα του Griffith, δηλαδή την οικογένεια και τη μοναξιά, κι όπου η ποιμενικής γαλήνης ατμόσφαιρα απηχεί την παιδική ηλικία του σκηνοθέτη στο Κεντάκι.

Είναι προφανές πως σε ένα φιλμ σαν το True Heart Susie, οι χαρακτήρες και οι μεταξύ τους ρομαντικές σχέσεις ζυγίζουν περισσότερο από την ίδια την ιστορία. Η τελευταία υποφέρει από την πανταχού παρούσα χριστιανική ηθική του Griffith η οποία, σήμερα, "χτυπάει" ως εξαιρετικά συντηρητική: η "καλή" γυναίκα είναι εκείνη που μαγειρεύει και δε σπαταλά χρόνο σε πράγματα επιφανειακά όπως ο καλλωπισμός της εξωτερικής εμφάνισης, η "κακή" κι άπιστη γυναίκα είναι εκείνη που πασαλείβεται με τόνους μακιγιάζ. Ωστόσο, είναι τέτοια η μαεστρία του Griffith που βυθίζει με συνοπτικές διαδικασίες το θεατή στην ίντριγκα. Αυτή, αν και ξεκάθαρα μανιχαϊστική, αποδεικνύεται αρκετά εύστροφη στις περιπλοκές της και στα ηθικά διλήμματα που θέτει στους ήρωες. Ασφαλώς, οι ηθοποιοί συμβάλλουν τα μέγιστα. Η Lillian Gish μπορεί πλέον να εκφράζει συναισθήματα με απλούς, συγκρατημένους μορφασμούς, εκπέμποντας μια αθωότητα ικανή να κάμψει οποιαδήποτε αντίσταση κι αν φέρει μαζί του ο θεατής. Ο Robert Harron, αγαπημένος φίλος του σκηνοθέτη, αναδεικνύεται ταιριαστός παρτενέρ της, στοιχειώνοντας την ταινία με την μελαγχολική του παρουσία (ένα μόλις χρόνο πριν την αυτοκτονία του). Αξίζουν να σημειωθούν ακόμα η σπιρτόζικη παρουσία της Clarine Seymour που δίνει βάθος στο μονοδιάστατα ανήθικο χαρακτήρα της, κι ένας μικρός δεύτερος ρόλος για την Carol Dempster.

Οι διάφορες τεχνικές καινοτομίες των προηγούμενων χρόνων, όπως το παράλληλο μοντάζ, εντάσσονται πλέον οργανικά στη διήγηση, ενώ από πλευράς κίνησης της κάμερας, εντυπωσιάζει το παράλληλο τράβελινγκ που ακολουθεί τη βόλτα του ζευγαριού, όπως και η πανοραμική κίνηση της κάμερας προς τα κάτω για να αποκαλυφθούν οι νέες, μεταξωτές κάλτσες της φτωχής Susie. Το πιο εντυπωσιακό εύρημα της ταινίας ωστόσο, είναι η αντιπαραβολή της προσδοκίας του William για την έγγαμη ζωή του με την Bettina με την άχρωμη πραγματικότητα, ιδέα ευφυέστατη που παραμένει φρέσκια - η μοναδική χρήση παρόμοιου τρικ μέχρι σήμερα σε φιλμ ρομαντικό συναντάται στο πρόσφατο 500 Days with Summer. Μάλιστα, η εικόνα που απεικονίζει τη φαντασία του William είναι φλου, αποδεικνύοντας ότι ο Griffith ακόμα και στις φαινομενικά minor δημιουργίες του, αναζητά νέες διόδους έκφρασης για την κινηματογραφική γλώσσα. Ξεχασμένο ανάμεσα στα κεφαλαιώδη έργα του σκηνοθέτη, το True Heart Susie αξίζει μια ευκαιρία από το σύγχρονο κοινό που δεν αποκλείεται να γνωρίσει ένα φιλμικό έρωτα αγνό σαν τον μύθο του πρώτου φιλιού.

Αχιλλέας Παπακωνσταντής