Ο πόλεμος που διαλύει τον άνθρωπο, διαλυμένος στα εξ ων συνετέθη: χώμα, αίμα, ιδρώτας -και θάνατος. Χωρίς δραματοποίηση, χωρίς ωραιοποίηση, χωρίς μελοδραματισμούς. Η κάμερα να ανασαίνει, να λαχανιάζει, να καρδιοχτυπά μαζί με τα μέλη μιας ομάδας εξουδετέρωσης εκρηκτικών μηχανισμών σ’ έναν αφιλόξενο, αποπνικτικό τόπο, γεμάτο από θολούς εχθρούς χωρίς πρόσωπα. Είναι το Ιράκ του 2004, μα θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε εχθρικό έδαφος σε καιρό πολέμου. Παρακολουθούμε σε απόσταση αναπνοής τον ειδικό πυροτεχνουργό Γουίλιαμ Τζέιμς και τα μέλη της ομάδας του, τους λοχίες Έλντριτζ και Σάνμπορν. Δεν είμαστε όμως εδώ για να τους ψυχογραφήσουμε, ούτε για να μάθουμε τις προσωπικές τους ιστορίες. Είμαστε εδώ για να τους δούμε εν δράσει, για να δούμε τις αντιστάσεις τους σε συνθήκες πολέμου, μα, κυρίως, για να συνειδητοποιήσουμε τις επιπτώσεις του πολέμου επάνω σε αυτούς.
Το “Hurt Locker” είναι μια πολεμική ταινία που δεν αξιοποιεί τον πόλεμο ως αφορμή για να αφηγηθεί ανθρώπινες ιστορίες, αλλά που χρησιμοποιεί τους ανθρώπους για να ξεδιπλώσει την πραγματικότητα του πολέμου. Και, αποτυπώνοντάς την με ντοκιμαντερίστικη ακρίβεια, να την καταδικάσει. Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται ο Τζέιμς. Ένα προβληματικό, κοινωνικά ανίκανο άτομο. Που δεν μπορεί να πλησιάσει την οικογένειά του, που δεν μπορεί να πάρει μια απλή απόφαση στο σουπερ μάρκετ, που ζει για μια ένεση αδρεναλίνης θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό του και τους άλλους. Ένας άνθρωπος που «ο πόλεμος είναι το ναρκωτικό του». Και που, βέβαια, είναι ο μόνος που επιβιώνει (και απολαμβάνει) τον πόλεμο. Αντίθετα, οι συστρατιώτες του, τύποι ανθρώπων καθημερινών και φυσιολογικών, δεν θα έχουν την τύχη του: Ο ηγετικός και ψύχραιμος (Τόμσον) δεν έχει το απαιτούμενο θράσος και το πολεμικό ένστικτο, καταλήγοντας νεκρός ήδη από τις πρώτες σκηνές. Ο ευαίσθητος και ανασφαλής (Έλντριτζ) δεν έχει θέση στο πεδίο της μάχης, βασανίζεται από ψυχολογικά προβλήματα, για να εγκαταλείψει τελικά τραυματισμένος. Ο μορφωμένος και ευγενής (Κέιμπριτζ) δεν έχει συναίσθηση του τι συμβαίνει γιατί σκέφτεται με όρους πραγματικού κόσμου -και σκοτώνεται. Τέλος, ο συνετός και ορθολογικός (Σάνμπορν) πνίγεται απ’ όλα αυτά που βλέπει γύρω του κι αποζητά απελπισμένα μια διέξοδο από τον παραλογισμό του πολέμου.
Το μήνυμα που είναι κλειδωμένο στον φωριαμό του πόνου συνάγεται εξ αντιδιαστολής, αυτό όμως δεν το κάνει λιγότερο δυνατό: Ο πόλεμος δεν είναι, δεν μπορεί να είναι και δεν πρέπει να είναι για τον φυσιολογικό άνθρωπο –ο οποίος φεύγει από το πεδίο της μάχης είτε τραυματισμένος σωματικά, είτε ψυχολογικά, είτε νεκρός. Και τι απομένει; Για να επιβιώσεις στον πόλεμο πρέπει να είσαι (ή να γίνεις) απάνθρωπος. Να καταλήξεις αναίσθητος, κι ο πόλεμος θα λειτουργεί ως το ναρκωτικό σου. Όπως ο Τζέιμς, το κεντρικό πρόσωπο σε μια ταινία που τα πρόσωπα δεν έχουν σημασία, που αναδεικνύεται όχι στον θετικό ήρωα με τον οποίο ο θεατής ταυτίζεται, αλλά σ’ ένα πρότυπο προς αποφυγή, σ’ αυτό που κινδυνεύει ο άνθρωπος να καταλήξει μέσα από όλη αυτή την ψυχοφθόρα διαδικασία.Κι όταν τελικά και ο ίδιος ο Τζέιμς συνειδητοποιεί επιστρέφοντας στο σπίτι του ότι έχει χάσει κάθε τι ανθρώπινο από μέσα του, επιλέγει να γυρίσει εκεί που ανήκει, στο πεδίο της μάχης. Όχι επειδή θέλει, αλλά γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Δεν έχει θέση στον κόσμο των ανθρώπων, του οποίου τους όρους δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει. Και καθώς η επόμενη αποστολή του ξεκινά, το (αντιστραμμένο) αντιπολεμικό μήνυμα του Μπόαλ και της Μπίγκελοου στέκει εκεί, απέναντι μας, στο πάνω μέρος της οθόνης που μετρά τις μέρες αντίστροφα, καθαρό και ουσιαστικό:
Ο πόλεμος είναι μόνο γι’ αυτόν. Μην γίνετε σαν κι αυτόν.
Μαριάννα Ράντου
8 σχόλια:
Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο με το κείμενο…
Την καλημέρα μου…
Μάλλον είμαι ο μόνος που δεν βλέπει το αντιπολεμικό μήνυμα στην ιστορία ενός εθισμένου με τον πόλεμο και την αδρεναλίνη αλλά δεν πειράζει. Δεν σκοπεύω να γίνω σαν αυτόν έτσι κι αλλιώς. Ωραίο κείμενο πάντως.
Chris, σε διάβασα και σένα! πολύ ωραίο κείμενο -και πολύ σωστά επικεντρώνεσαι στο "θανάσιμο" της εμμονής. όλα στο hurt locker μυρίζουν μπαρούτι και καμμένη σάρκα -μια μυρωδιά απωθητική και θανατερή για τον μέσο άνθρωπο αλλά τόσο εθιστική για τον Τζέιμς. κι ο θάνατος μοιάζει άπλώς μια τελική πρόκληση γι'αυτόν, ένα overdose αδρεναλίνης και τίποτε άλλο.
zemuc,
thank you, απ'ό,τι θυμάμαι σου άρεσε η ταινία; σε κάθε περίπτωση, με αφορμή το σχόλιό σου, να παρατηρήσω πως μου κάνει εντύπωση το πόσο διαφορετικές αντιδράσεις έχει πάρει αυτή η ταινία, λόγω της ουδετερότητας που -φαίνεται να- τηρεί. από μιλιταριστική και φασιστική, μέχρι ουμανιστική και αντιπολεμική!
Σαφώς και μου άρεσε ως ταινία, οι αντιρρήσεις μου βρίσκονται στα μηνυματα της. Πράγματι οι αντιδράσεις ποικίλλουν σε ακραίο βαθμό.
Κάνοντας μια μικρή εισαγωγή, πριν εκφράσω την άποψή μου για την ταινία, ήθελα να δηλώσω την μεγάλη μου έκπληξη για την επικράτησή της στις βασικές οσκαρικές κατηγορίες. Πρόκειται για μία μικρή, σχετικά, παραγωγή με αφήγηση αρκετά απομακρυσμένη από το γραμμικό ακαδημαϊκό μοντέλο και με μικρή απήχηση σε αίθουσες και εισιτήρια. Νομίζω ότι μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα θα μπορούσε να γεννηθεί σχετικά με τα όσα οδήγησαν το Hurt Locker και την Bigelow στο θρίαμβο.
Αναφορικά τώρα με την ίδια την ταινία, παίρνω αφορμή από τα προηγούμενα για να επισημάνω το "μικρό" της μέγεθος - και δεν αναφέρομαι ούτε σε ποιότητα ούτε σε διάρκεια, αλλά σε φιλοδοξίες. Το φιλμ έχει ένα συγκεκριμένο στόχο ο οποίος μάλιστα δηλώνεται ξεκάθαρα από τους τίτλους της αρχής: να αποδείξει με τα επί της οθόνης δρώμενα και τις συναισθηματικές/νοητικές επιπτώσεις που αυτά θα φέρουν στους θεατές, ότι ο πόλεμος είναι ναρκωτικό, με άλλα λόγια ένας θανάσιμος εθισμός. Τίποτα άλλο δεν ενδιαφέρει την Bigelow και τον σεναριογράφο της. Ούτε να χτίσει μία συγκεκριμένη πλοκή, ούτε να πλάσει ολοκληρωμένους χαρακτήρες, ούτε να διηγηθεί μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Τέσσερις - πέντε επιχειρήσεις, κινηματογραφημένες με μια βιρτουόζικη αλά Greengras αληθοφάνεια, είναι αρκετές για να μπει ο οποιοσδήποτε στο νόημα. Κατά την προσωπική μου άποψη, το Hurt Locker εν τέλει δεν πετυχαίνει το στόχο του αυτόν επειδή δεν τολμά όσο θα έπρεπε. Ενώ η εκκίνηση αφήνει υποσχέσεις για ένα σινεμά πολιτικό δια του συμβολισμού, στην πορεία η Bigelow και ο Boal αφιερώνουν χρόνο στους ανθρώπους πίσω από τους στρατιώτες - όπως αναφέρεις στο κείμενό σου Μαριάννα, γκρεμίζοντας παραπάνω από όσο έπρεπε τη συμβολική τους υπόσταση. Για να γίνω ξεκάθαρος, δε θεωρώ καθόλου εύκολο ένα τέτοιο επίτευγμα, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι οι δημιουργοί της ταινίας φαίνονται να βαρύνονται από κάποιος χρέος προς τους συμπατριώτες στρατιώτες (όπως άφησε να αποκαλυφθεί ο - απογοητευτικός - λόγος της σκηνοθέτιδας τη βραδιά της απονομής). Για παράδειγμα, το πρόσφατο Hunger του McQueen έδειξε έναn πιθανό δρόμο προς ένα στοχευμένο σινεμά που ξεπερνάει το γολγοθά του "κινηματογράφου των χαρακτήρων". Το Hurt Locker δε φτάνει μέχρι εκεί. Προσπαθεί όμως φιλότιμα να δείξει τις επιπτώσεις του πολέμου σε έναν επιρρεπή άνθρωπο και ως ένα βαθμό το καταφέρνει.
Αναφορικά τώρα με τις κατηγορίες περί μιλιταρισμού και προπαγάνδας, νομίζω ότι είναι τελείως ανεδαφικές. Συμφωνώ ότι το Hurt Locker κρατάει αποστάσεις και δεν καταδικάζει όσα θα ήθελε ένας Ευρωπαίος θεατής για την πολιτική της υπερδύναμης (πχ ποια είναι η πορεία ενός ανθρώπου σαν τον James πριν βρεθεί στον πόλεμο, η οποία εν τέλει τον κάνει ευάλωτο σε αυτό το ναρκωτικό;). Όμως, όπως ήδη ανέφερα, δεν έχει αυτόν το στόχο, ούτε τη φιλοδοξία. Δεν μπορείς να κατηγορείς το Hurt Locker ότι δείχνει σχηματικά τους Ιρακινούς πολίτες από τη στιγμή που δεν επιθυμεί να ασχοληθεί καν μαζί τους. Είναι σαν να κατηγορείς το Big Lebowski για τον ίδιο λόγο (υπερβολή προκειμένου να γίνω κατανοητός). Εξάλλου, αν θέλουμε να γίνουμε ορθολογιστές, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι ο δρόμος που επέλεξε η Bigelow δεν είναι πιο δόκιμος για τη μεταστροφή του φιλοπολεμικού κλίματος της συντηρητικής μερίδας του αμερικανικού λαού από μία πιο ξεκάθαρα ουμανιστική απεικόνιση της κατάστασης. Όχι ότι μία ταινία θα ήταν ποτέ αρκετή. Ωστόσο ευπρόσδεκτη η προσθήκη του Hurt Locker στη συλλογή ταινιών για τον πόλεμο του Ιράκ, έστω και αν προσωπικά διαφωνώ με την - καθαρά κινηματογραφικά μιλώντας - αισθητική της.
Πολύ όμορφο κείμενο Μαριάννα. Συμφωνώ σε όλα μαζί σου.
"Ο πόλεμος δεν είναι, δεν μπορεί να είναι και δεν πρέπει να είναι για τον φυσιολογικό άνθρωπο –ο οποίος φεύγει από το πεδίο της μάχης είτε τραυματισμένος σωματικά, είτε ψυχολογικά, είτε νεκρός."
Η σημαντικότερη φράση στο κείμενο και από τις πιο δυνατές στιγμές που χτίζει η ταινία. Βλέπουμε και τις τρεις αυτές εκφάνσεις στους βασικούς χαρακτήρες της ταινίας. Σπουδαία οικονομία, κρίμα που δεν το εντόπισα τόσο άμεσα ώστε να το σχολιάσω στο δικό μου κείμενο, είναι πραγματικά σημαντικό στο φιλμ.
"Κι όταν τελικά και ο ίδιος ο Τζέιμς συνειδητοποιεί επιστρέφοντας στο σπίτι του ότι έχει χάσει κάθε τι ανθρώπινο από μέσα του, επιλέγει να γυρίσει εκεί που ανήκει, στο πεδίο της μάχης. Όχι επειδή θέλει, αλλά γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Δεν έχει θέση στον κόσμο των ανθρώπων, του οποίου τους όρους δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει."
Και κάπως έτσι μας δείχνει η Μπίγκελοου πως έχει καταφέρει σχεδόν όλα όσα ήθελε στο έργο αυτό. Όποιος το έπιασε, το έπιασε. Όποιος θέλει να βλέπει προπαγάνδες παντού, ας βλέπει.
καλησπέρα αχιλλέα και πάνο, σόρυ για την καθυστερημένη απάντηση!
Αχιλλέα,
ανεξάρτητα από το μήνυμα της ταινίας, στο οποίο και επικεντρώνεται το κείμενο, θα συμφωνήσω μαζί σου ότι αισθητικά η ταινία δεν είναι ούτε εμένα my cup of cake. Φυσικά όμως παραδέχομαι την βιρτουοζιτε της Bigelow και -κυρίως- την χρησιμότητα αυτού του απογυμνωμένου, ντοκιμαντερίστικου στυλ στην κινηματογράφηση του συγκεκριμένου σεναρίου.
Ως προς το ζήτημα του "οσκαρικού θριάμβου", είναι σχεδόν κρίμα όλη αυτή η οσκαρική προβολή που παίρνει αυτή η ταινία (πόσο οξύμωρο!). Γιατί την αδικεί σε σχέση με τις προσδοκίες των θεατών που την πρωτοβλέπουν τώρα, αλλά και ως προς την αντιμετώπιση αυτών που την είδαν ήδη. Και νομίζω ότι εκεί εντοπίζεται και η μανία κάποιων να βλέπουν προπαγάνδα εκεί που δεν υπάρχει (είναι δικαιολογημένο δηλαδή να περιμένεις καλογυαλισμένες "αμερικανιές" για όσκαρ καλύτερης ταινίας μετά από βραβεύσεις τύπου Crash και Slumdog). Όμως νομίζω ότι η σκοπιμότητα που εξυπηρετείται εδώ είναι διαφορετική: Το γεγονός ότι η Bigelow είναι γυναίκα έπαιξε αναμφίβολα ρόλο στο όσκαρ σκηνοθεσίας (..γίνεται πολύ καλύτερο μεταοσκαρικό θέμα "η πρώτη γυναίκα που παίρνει το όσκαρ σκηνοθεσίας" παρά το αυτονόητο πλέον, "η υπερπαραγωγή που σάρωσε όλα τα όσκαρ"). Από την άλλη, είναι το θέμα του Ιράκ: μεγάλα στούντιο και ανεξάρτητες παραγωγές προσπαθούν να το πλευρίσουν εδώ και 3-4 χρόνια με διάφορες ταινίες, για να συναντήσουν τη συστηματική αδιαφορία (λέγε με άρνηση) του μέσου αμερικανού θεατή. Το Hurt Locker όταν βγήκε το καλοκαίρι στις ΗΠΑ, μπορεί να μην ήταν το box office hit (κάθε άλλο, για οσκαρικά δεδομένα), όμως για ανεξάρτητο war movie πήρε αξιόλογη αντίδραση, είχε ένα κοινό σημαντικό. Νομίζω ότι από εκεί ξεκίνησε η καλλιέργεια του οσκαρικού κλίματος, αφού δινόταν το πάτημα επιτέλους να προωθήσουν μια Iraq movie προς θεσμοθετημένα βραβεία, και συνεπακόλουθα πιο ευρύ κοινό και καταξίωση.
πάνο,
thank you και αναταποδίδω όχι από αβροφροσύνη -αλλά γιατί πράγματι το κείμενο σου είναι εξαιρετικό. νομίζω συμφωνούμε απολύτως, ο Τζέιμς "τροφοδοτεί την ανυπαρξία του" με δόσεις αδρεναλίνης.
"not my cup of tea" εννοώ
εγγλέζα σου λεει μετά, από το Athenshire :p
Δημοσίευση σχολίου