ELENA (2011), του Andrei Zvyagintsev

Με μόλις τρεις ταινίες στο ενεργητικό του, ο Andrei Zvyagintsev δικαίως κατατάσσεται στους μεγαλύτερους εικονοπλάστες της εποχής μας. Γνήσιο τέκνο της ρωσικής κουλτούρας, βιώνει με διάθεση συμβολιστική κάθε ψηφίδα των εικόνων που ζωγραφίζει και (αντι)παραθέτει. Στο Elena στρέφει το βλέμμα του σε ένα περιβάλλον σαφώς πιο μοντέρνο από την κλασικότροπη αρχιτεκτονική των The Return (2003) και The Banishment (2007). Κατασκευάζει μια υποβλητική παραλλαγή του αμερικανικού φιλμ νουάρ των 40's και, περισσότερο από υπαρξιακή εξερεύνηση στην κληρονομιά του "Έγκλημα και Τιμωρία", εμπνέεται από έναν ταξικό - κοινωνικοπολιτικό προβληματισμό εγγύτερα των ταινιών του Chabrol. Μόνο που εδώ, σε μια σύγχρονη Μόσχα σε αλλαγή φρουράς, τη θέση της ειρωνείας κατακτά ο κυνισμός. Αυτό που εξυψώνει το Ρώσο δημιουργό, ανεβάζοντας ταυτόχρονα τον πήχη δυσκολίας για το κοινό του, είναι πως χαρακτηρολογικά μένει ακλόνητος από τα συνεκδοχικά σχήματα της αφήγησής του. Προσηλωμένος σε μια τίμια διαλεκτική, τιμωρεί τις επιπόλαιες ηθικές κρίσεις του θεατή, μετακυλόντας την ενοχή σε όλους τους (αντι)ήρωές του. Και κάπως έτσι, στενεύουν οι ερμηνείες των συμβόλων του και ο καθένας μας καλείται να πάρει θέση στην πικρία ενός καλλιτέχνη που δηλώνει απείρως απαισιόδοξος για την ανερχόμενη τάξη των πραγμάτων. Η ριζική διαφωνία του υπογράφοντος παραμένει αδύναμη να αντισταθεί στην τιμιότητα και το ταλέντο ενός σκηνοθέτη, από εκείνους που νομίζαμε πως δε βγαίνουν πια.   

Αχιλλέας Παπακωνσταντής