Melancholia του Lars Von Trier

Μια απρόσμενα πεζή και δραματουργικά μονοδιάστατη απεικόνιση του ψυχισμού ενός καταθλιπτικού ατόμου, η τελευταία ταινία του διάσημου Δανού σκηνοθέτη είναι ταυτόχρονα μια από τις λιγότερο αμφιλεγόμενες και περισσότερο ανέμπνευστες δημιουργίες του.

Η ταινία χωρίζεται σε δύο διακριτά κεφάλαια και μια εισαγωγή. Στην εισαγωγή με Wagner στη διαπασών αποπειράται η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας ρομαντικού φαταλισμού, μόνο και μόνο για να πνιγεί στη συνέχεια μέσα στον αβίαστο κυνισμό του δημιουργού της. Το στομφώδες στίγμα των όσων πρόκειται να ακολουθήσουν αποτυπώνεται, ωστόσο, με αρκετή ευκρίνεια.

Το πρώτο μέρος παρουσιάζει την ολική αποτυχία μιας γαμήλιας τελετής. Όλα μεγαλόπρεπα και οργανωμένα στην εντέλεια, καταντούν έρμαια των ψυχικών διαθέσων της νύφης. Ο Trier δεν εστιάζει στα αίτια (θεμιτό), ούτε όμως καταφέρνει να δώσει πειστικά το ψυχολογικό πορτρέτο ενός ατόμου σε οριακή κατάσταση. Οι διάλογοι είναι κακογραμμένοι και αφύσικοι, οι καταστάσεις προγραμματικές και αφελείς με κατάχρηση των κλισέ (ο “κακός” εργοδότης, η κυνική μάνα, ο νεανίας που θα περιποιηθεί την νύφη). Δεν υπάρχουν χαρακτήρες παρά μόνο περιφερόμενοι ερμηνευτές που ρίχνουν την ρουκέτα τους και εξαφανίζονται. Η ψυχική διάθεση της νύφης παρουσιάζεται τόσο μονοδιάστατα που αναρωτιέται κανείς αν ο σκηνοθέτης έχει μπερδέψει την κατάθλιψη με το καπρίτσιο. Η εν γένει δυσαρμονία της νύφης με το περιβάλλον της δίνεται μέσω διαρκών επαναλήψεων και τυποποιημένων συμπεριφορών δίχως ουδεμία ευρηματικότητα και δραματουργική πρωτοτυπία.

Στο δεύτερο μέρος, ο Trier αποπειράται να ταυτίσει την κατάρρευση του ατομικού σύμπαντος με την κατάρρευση ολόκληρου του κόσμου, μια ενέργεια χαρακτηριστική μιας ακραίας ατομοκεντρικής θεώρησης του κόσμου. Η πεζή κινηματογραφικά γραφή και η αδυναμία του να αποτυπώσει κινηματογραφικά το υποκειμενικό βλέμμα της καταρρέουσας ηρωίδας οδηγούν τελικά το εγχείρημά του σε πανωλεθρία. Βαθυστόχαστα αποφθέγματα του τύπου “Life is Evil” (που θα μπορούσε να εκστομίζει οποιοδήποτε δεκαπεντάχρονο), κωμικά τυποποιημένοι χαρακτήρες όπως αυτός του ζάμπλουτου ορθολογιστή, αλλά και μια εμφανής ερμηνευτική ανεπάρκεια από την πλευρά της Kirsten Dunst που το μόνο που συνεισφέρει είναι ένα παγερά απλανές βλέμμα συνεισφέρουν σε ένα αθέλητα κωμικό τελικό αποτέλεσμα.

Υπάρχουν ευτυχώς αρκετές ταινίες που με λεπτότητα, ευαισθησία και ειλικρίνεια κατάφεραν να αποτυπώσουν κινηματογραφικά πορτρέτα καταθλιπτικών ατόμων χωρίς μεγαλόσχημες επισημάνσεις. Από το πρόσφατο Another Year του Mike Leigh, μέχρι το σπαραχτικά έντιμο Le Feu Follet του Louis Malle και το Il deserto rosso του Antonioni. Ταινίες που καταδικάζουν το πομπώδες εγχείρημα του Trier στην αιώνια κινηματογραφική ασημαντότητα.

Γιώργος Μπουκάτσας