BRINGING UP BABY (1938), του Howard Hawks

Σπάνιο δείγμα ενθουσιώδους κινηματογράφου, οι ταινίες του Howard Hawks θεωρούνται σήμερα, όχι άδικα, πολιτιστική κληρονομιά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη χρυσή εποχή του Hollywood, όπου ο μεγαλύτερος σεβασμός αποδίδονταν σε σκηνοθέτες όπως ο John Ford και ο William Wyler, εκείνος προτίμησε να παραμείνει πιο προσβάσιμος, πιο λαϊκός κατά τρόπον τινά, δίνοντας κάθε φορά προτεραιότητα στην ιστορία του και στον τρόπο που θα την έκανε να εκραγεί στην μεγάλη οθόνη σαν μια μεγάλη, ψυχαγωγική μα συνάμα προκλητική βόμβα. Στις μέρες μας, ελάχιστοι θα μπορούσαν να του αμφισβητήσουν τον τίτλο του καλύτερου αφηγητή της έβδομης τέχνης. Δούλεψε σε τόσα πολλά και τόσο διαφορετικά είδη, αφήνοντας όμως το στίγμα του στο καθένα από αυτά. Κληρονόμησε στους μεταγενέστερους και στους, ευτυχείς αν μη τι άλλο, θεατές ένα ασυναγώνιστο στιλ, κάτι σαν υπαρξιακή κωμωδία χωρίς καμία έγνοια για ζητήματα πολιτικής ορθότητας. Επιβάλλοντας τον εαυτό του στο κλειστό σύστημα των στούντιο, ο Hawks περνούσε μέσα από το δηλητηριώδες του χιούμορ μια άρνηση προς τις κυρίαρχες αξίες: καπιταλισμός, μονογαμία, οικογένεια – ακόμα και τον υπερβολικό συναισθηματισμό που το Hollywood συχνά προτιμούσε. Καταλαβαίνει, λοιπόν, κανείς γιατί τα Cahiers της δεκαετίας του ‘50 δε δυσκολεύτηκαν να τον τοποθετήσουν, μαζί με τον Hitchcock, στην κορυφή των δημιουργών.

Στο έδαφος της screwball κωμωδίας, όπου η βάση δίνεται στους διαλόγους, στο ερωτικό γαϊτανάκι των βασικών χαρακτήρων και στις υπερβολές της υψηλής κοινωνίας, ο Hawks έδινε τον καλύτερό του εαυτό. Σε αυτό το κινηματογραφικό genre που άνθισε στη δεκαετία του ’30 και μετέπειτα με σημαντικούς σκηνοθέτες όπως ο Frank Capra, ο Ernst Lubitsch, ο Preston Sturges και ο George Cukor, το Bringing Up Baby θα μπορούσε άνετα να χαρακτηριστεί ως η επιτομή του – με μόνο άξιο συναγωνιστή, κατά την ταπεινή μου γνώμη, το His Girl Friday πάλι του Hawks. Ένας αδέξιος, δυσκοίλιος παλαιοντολόγος σε μια κρίσιμη ημέρα της επαγγελματικής και προσωπικής του ζωής, συναντά μία όμορφη, αλλοπρόσαλλη και αυθόρμητη γυναίκα και μαζί καταλήγουν να κυνηγούν ένα οστό, μία λεοπάρδαλη, ένα σκύλο και, φυσικά, ένα εκατομμύριο δολάρια. Ποτέ άλλοτε η αμερικανική κωμωδία δε συνάντησε ένα τόσο ακραίο σενάριο και κατάφερε να τη γλιτώσει. Και το οφείλει στη φινέτσα της φιλμικής κατασκευής, στο άφθονο γέλιο και στον πλούτο των ιδεών που αναβλύζουν από τις πλέον απίθανες καταστάσεις, στις εξαιρετικές ερμηνείες – με λίγα λόγια στην υπογραφή του μεγάλου Hawks.

Κι αν σήμερα θεωρείται από τους περισσότερους ως η σημαντικότερη κωμωδία του ομιλούντος κινηματογράφου, η αντιμετώπιση δεν ήταν ακριβώς αυτή άμα την έξοδο του στις αίθουσες το μακρινό 1938. Η παταγώδης εμπορική αποτυχία οδήγησε στην απόλυση του Hawks από την επόμενη ταινία του, στο χαρακτηρισμό της Hepburn ως το «δηλητήριο του box office» και στην απογοήτευση του Grant που, φτάνοντας τα 34, πίστευε ότι δε θα γινόταν ποτέ το μεγάλο όνομα. Ίσως το σύστημα δεν άντεξε απέναντι στην, χωρίς αναστολές, σάτιρα που σκάρωσε ο Hawks σαρκάζοντας τόσα πολλά μέσα σε εκατό λεπτά: το αίσθημα της ιδιοκτησίας, την αυστηρότητα της επιστήμης, την αλαζονεία της ακμάζουσας ψυχιατρικής, την παντοδυναμία του νόμου, τα τερτίπια των ανώτερων τάξεων. Τα δόντια της συμπαθητικής λεοπάρδαλης με το όνομα Baby (εξ ου και ο τίτλος της ταινίας) παραήταν κοφτερά για την εποχή. Άλλωστε, ο Hawks φρόντισε να επιβάλλει τους δικούς του κανόνες: δε χρησιμοποίησε καθόλου μουσική υπόκρουση με την εξαίρεση των τίτλων αρχής και τέλους, έδωσε (πρωτόγνωρη για κωμωδία) βαρύτητα στις σκιές, έβαλε τη γυναίκα να κυνηγάει τον άντρα, δε δίστασε να ανατρέψει σε στιγμές τη σεξουαλική ταυτότητα των ηρώων, βάζοντας στο επίκεντρο ένα θηλυπρεπές αρσενικό και μια δυναμική γυναίκα. Κι όμως, κατάφερε να γεννήσει στην καρδιά του φιλμ μια βαθύτατα ρομαντική ιστορία κι ένα κινηματογραφικό σχήμα που θα γνωρίσει στην πορεία αμέτρητες αντιγραφές (δείτε για παράδειγμα τη «χρυσή εποχή» του ελληνικού σινεμά). Με Katharine Hepburn, Cary Grant και Howard Hawks, όμως, το πρωτότυπο δεν μπορεί παρά να είναι απλά το καλύτερο.

Αχιλλέας Παπακωνσταντής