SILVER LININGS PLAYBOOK (2012), του David O. Russell

Οκτώ χρόνια χωρίζουν το I Heart Huckabees από το Silver Linings Playbook, ωστόσο μία αναδρομή στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν του σκηνοθέτη David O. Russell μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά χρήσιμη. Το επιτρέπει, άλλωστε, το ίδιο το υλικό των δύο φιλμ, καθώς παρουσιάζει συγγένειες υπερβολικά προφανείς για να αγνοηθούν. Οι ήρωες του Huckabees εκπροσωπούν ένα ευρύ κομμάτι της σύγχρονης αμερικανικής κοινωνίας: από βιοπαλαιστές εργαζόμενους (ο πυροσβέστης  Mark Wahlberg) και ιδεολόγους εθελοντές (Jason Schwartzman), έως σε αδίστακτους νεο-καπιταλιστές (Jude Law),  αποβλακωμένα μοντέλα (Naomi Watts) και μια σειρά από "επιστήμονες" της καθημερινής μας ψυχολογίας (Dustin Hoffman, Lily Tomlin και Isabelle Huppert). Ποιο ήταν το κοινό αυτής της απίστευτης κουστωδίας χαρακτήρων και ηθοποιών; Το άγχος της ζωής, οι οικείες ψυχώσεις κοινωνικής προέλευσης, οι αδυσώπητες υπαρξιακές αναζητήσεις. Υιοθετώντας την μορφή μιας εκκεντρικής κομεντί, το φιλμικό αξιοπερίεργο του Russell δεν έκανε την παραμικρή έκπτωση στην κριτική του: ένα δριμύ κατηγορώ προς τα διάφορα φιλοσοφικά και μη ρεύματα που το πολιτικοοικονομικό σύστημα μας πλάσαρε ως πολυπόθητη λύτρωση, αλλά το μόνο που κατάφεραν ήταν να γεμίσουν την ανθρώπινη απόγνωση με συνειδητά αδιέξοδα. Μέσα στο εθιστικό του παραλήρημα, το Huckabees δε διστάζει να αυτοσαρκαστεί (μαζί του και οι σούπερ σταρ του cast) ως φιλμικό προϊόν-αναπόσπαστο μέρος της κοινωνίας της κατανάλωσης. Φυσικά, το φιλμ απέτυχε παταγωδώς στις εισπράξεις και ξεχάστηκε υπερβολικά γρήγορα, αν και για τον υπογράφοντα αποτελεί την καλύτερη αμερικάνικη κωμωδία των 00's (Woody εξαιρουμένου).

Με ένα μικρό άλμα στο χρόνο, επιστρέφουμε στο σήμερα. Παρακολουθώντας, λοιπόν, φέτος το Silver Linings Playbook, το συναίσθημα που επικρατεί είναι η θλίψη - από μόνο του παράδοξο για μια feelgood rom-com απόπειρα. Ασφαλώς, δεν πρόκειται για μια αντίδραση άμεσα συνδεδεμένη με τα επί της οθόνης δρώμενα, το φιλμ άλλωστε φροντίζει επιμελώς, πριν πέσουν οι τίτλοι τέλους, να κλείσει την ιστορία του  σε ζαχαρένιο περιτύλιγμα. Είναι απλώς η στενόχωρη επιβεβαίωση της ήττας ενός ταλαντούχου, ευφυή και πρωτότυπου στις θεματικές και στιλιστικές επιλογές του δημιουργού από το σαρκοβόρο σύστημα του Hollywood. Φυσικά, ο ίδιος ο Russell παραμένει εξωφρενικά τίμιος και παραδέχεται ανοιχτά στις συνεντεύξεις του πως αν δεν προχωρούσε σε ριζική αλλαγή ύφους από τα αλλοπρόσαλλα I Heart Huckabees και The Three Kings στα ακαδημαϊκά και στρωτά The Fighter και Silver Linings Playbook, η καριέρα του θα τελείωνε πρόωρα κι άδοξα. Για να διαπιστώσει κάποιος ποια ακριβώς στοιχεία καθιστούν το τελευταίο του φιλμ μια λεία, στρωτή κομεντί (κι όχι κωμωδία πλέον, καμιά φορά οι όροι έχουν τη σημασία τους) του σωρού, είναι χρήσιμο να επανέλθουμε στη σύγκριση με την παλαιότερη ταινία του.

Στο Silver Linings Playbook, λοιπόν, περιοριζόμαστε στα μεγαλομεσαία στρώματα των αμερικανικών προαστίων, χωρίς όμως να ασχοληθούμε περαιτέρω με τις κοινωνικοοικονομικές πτυχές αυτής της επιλογής. Τα προβλήματα είναι και πάλι ψυχολογικής φύσεως και ο Russell θολώνει έξυπνα τα όρια ανάμεσα στους προβληματικούς (ο Pat και η Tiffany) και τους φαινομενικά υγιείς χαρακτήρες (οι γονείς τους και οι φίλοι τους). Κάποια απρόσμενα καδραρίσματα ή η χρήση ευρυγώνιων φακών από το πουθενά, προσδίδουν έναν ιδιαίτερο σκηνοθετικό χαρακτήρα που απουσιάζει από την μέση ταινία του είδους. Αυτή τη φορά, όμως, η κριτική που ασκείται στην "επιστήμη" της ψυχανάλυσης είναι επιδερμική (ο αστείος αλλοδαπός θεραπευτής είναι μια καρικατούρα), ενώ εκείνη που απευθύνεται σε βαθύτερο κοινωνικό επίπεδο απλά αποσπασματική (το σκετς με το I-phone, I-pad, ή ό,τι ήταν αυτό τέλος πάντων). Κι αν όλα αυτά απορρίπτονται ως λύσεις, το Silver Linings Playbook έχει την απάντηση για τις σύγχρονες μας νευρώσεις. Μα φυσικά ο έρωτας, η αγάπη, το έτερον μας ήμισυ που βρίσκεται κάπου εκεί έξω, όχι απαραίτητα στα ενδεδειγμένα μέρη. Η σκηνή του καθαρτήριου φιλιού μοιάζει βγαλμένη κατευθείαν από το σινεμά του Cameron Crowe (αν κι εδώ που τα λέμε η αντίστοιχη στιγμή στο Jerry Maguire είναι σαφέστατα ανώτερη), ενώ τα τελευταία πλάνα με τους χαρακτήρες μαζεμένους στο σπίτι, έτοιμοι πλέον να απολαύσουν τη γαλήνη της κυριακάτικης, οικογενειακής θαλπωρής, είναι τουλάχιστον αντιδραστικά. Πόσο πιο ειρωνικό μοιάζει σήμερα το αντίστοιχο φινάλε του Huckabees...

Αχιλλέας Παπακωνσταντής