Το 1973, στη διάρκεια μιας αμερικάνικης νύχτας, ο Francois Truffaut ξεγύμνωσε με τη διεισδυτική του κάμερα τη διαδικασία της κινηματογραφικής δημιουργίας. Εφτά χρόνια αργότερα έστρεψε το βλέμμα του στο θέατρο. Με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο να περικυκλώνει ασφυκτικά το θίασό του, στο Τελευταίο Μετρό βρίσκει την ευκαιρία για να μιλήσει για τη δύναμη της τέχνης, την ανάγκη για δημιουργική έκφραση, το ζωογόνο καλλιτεχνικό ένστικτο. Όταν η Ιστορία παραλογίζεται (πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την κατάσταση στην Ευρώπη το πρώτο μισό της δεκαετίας του '40;), ένας ασφαλής τρόπος επιβίωσης είναι να αντιμετωπίζεις τη ζωή ως θέαμα και τανάπαλιν. Με άλλα λόγια, να υιοθετήσεις τον τρόπο του σκέπτεσθαι και του πράττειν των θεατρίνων, για τους οποίους τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και το μύθο, την αλήθεια και το ψέμα, είναι όχι απλώς λεπτά αλλά επικαλυπτόμενα. Το αστείο με το οποίο ο γυναικάς Bernard του Depardieu προσεγγίζει τα θηράματά του είναι πέρα για πέρα εύγλωττο: "βλέπω σε σένα δύο γυναίκες...". Όλοι οι χαρακτήρες στο φιλμ έχουν ένα πρόσωπο φανερό, που προβάλλουν ως τον αληθινό τους εαυτό και προτάσσουν στο σανίδι, κι ένα κρυφό, σε απόσταση ασφαλείας από τους προβολείς. Ο Bernard είναι για τον πολύ κόσμο το ανερχόμενο αστέρι της υποκριτικής, πίσω από τα φώτα όμως συμμετέχει ενεργά στην ένοπλη αντίσταση. Ο Jean-Loup είναι προσεκτικά διακριτικός με την ομοφυλοφιλία του, όπως άλλωστε και η Arlette. Το μεγαλύτερο μυστικό, ωστόσο, το κρατά η Marion, στο απομονωμένο κελάρι του θεάτρου της Μονμάρτρης όπου κι εκτυλίσσεται το (μελό)δραμα. Εκεί βρίσκεται κρυμμένος (και αποκλεισμένος) ο σύζυγός της, ο περίφημος Εβραίος σκηνοθέτης Lucas Steiner, αυθεντικός καθοδηγητής του θιάσου, αφήνοντας όλους να πιστεύουν ότι έχει εγκαταλείψει τη χώρα. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να εντοπίσει κανείς πως ένας - ένας οι ήρωες χρησιμοποιούν την πραγματική τους ζωή ως πηγή έμπνευσης για την τέχνη τους, καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που αυτούσιες εκφράσεις και χειρονομίες από τον κρυφό τους εαυτό, παρουσιάζονται στη συνέχεια μπροστά στο κοινό. Προχωρώντας παραπέρα, αξίζει να σημειωθεί πως ο ίδιος ο Truffaut άντλησε υλικό για βινιέτες αλλά και για ολόκληρη την ατμόσφαιρα του φιλμ από προσωπικές του αναμνήσεις από την περίοδο της κατοχής.
Λίγο πριν τους τίτλους τέλους γίνεται πλέον ξεκάθαρο ότι το Τελευταίο Μετρό δεν είναι παρά η εξομολόγηση ενός δημιουργού για το διχασμό (του) ανάμεσα στην πραγματικότητα και το μύθο, σωτήριος σε κάθε εποχή - πόσω μάλλον εν καιρώ πολέμου. Δεν είναι τυχαίο ότι η ερωτική ιστορία ανάμεσα στην Marion και τον Bernard, που υπό άλλες συνθήκες θα κέρδιζε κεντρική θέση στη διήγηση του Truffaut, παρουσιάζεται ολοκληρωτικά μόνο στα τελευταία λεπτά και, με μία ευφυέστατη επιλογή, φορά το κουστούμι της θεατρικής παράστασης κάτω από το οποίο όλα επιτρέπονται. Σε ένα πρώτο επίπεδο, το φιλμ δεν είναι παρά μια ρομαντική απεικόνιση της καθημερινότητας στο κατεχόμενο Παρίσι, με τον αφηγητή Truffaut εμφανώς κουρασμένο και - σε σημεία ενοχλητικά - επίπεδο. Ωστόσο, η ταινία σάρωσε τα βραβεία Σεζάρ, έφτασε στα Όσκαρ κι αποτέλεσε την μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία στην καριέρα του σκηνοθέτη. Μεγάλο μερίδιο αναμφισβήτητα ανήκει τόσο στον Nestor Almendros, ο ρετρό φωτισμός του οποίου πλημμυρίζει το πρόσωπο της Deneuve με μία λάμψη νοσταλγική, όσο και στην ίδια τη Γαλλίδα σταρ, καθώς η ψυχρή έλξη που γεννά το βλέμμα της ταίριαξε γάντι στο οξύμωρο σινεμά του Truffaut της "θερμής αποστασιοποίησης", ακόμα και σε μία από τις λιγότερο καλές στιγμές του.
Αχιλλέας Παπακωνσταντής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου