THE HOMESMAN (2014), του Tommy Lee Jones

Η αλληλουχία των κάδρων που συνοδεύουν τους τίτλους αρχής του The Homesman σφυρίζουν ένα σκοπό πολύτιμο, γνώριμο στους μυημένους σινεφίλ. Ο εξήντα οκτάχρονος σκηνοθέτης του, στη δεύτερη μόλις (κινηματογραφική) ταινία του, αποδεικνύεται άριστος συνεχιστής μιας παράδοσης που ο John Ford είχε ενθρονίσει σε αρχή αξιωματική: την ανάδειξη της αισθητικής σε επιταγή ηθική. Κι όπως στον συγκλονιστικό Μελκιάδες Εστράδα, έτσι κι εδώ η φόρμα του γουέστερν θα κληθεί να ντύσει μια ιστορία ηθικής εξιλέωσης του Άντρα. Ωστόσο, οι προθέσεις καμουφλάρονται επιτυχώς κατά τα πρώτα ογδόντα περίπου λεπτά, οπότε και το φιλμ προτάσσει εαυτόν ως μια αναθεωρητική, επαναστατικά φεμινιστική ματιά πάνω σε ένα κατεξοχήν ανδρικό κινηματογραφικό είδος. Άλλοτε ευθέως (η θέση της αρρενωπής Mary Bee/Hilary Swank ως αναμφισβήτητη πρωταγωνίστρια ενός επικίνδυνου ...ανδραγαθήματος) κι άλλοτε υπαινικτικά (σε μια αποδόμηση των ηθών της εποχής δεν είναι η γεροντοκόρη μα οι παντρεμένες που καταλήγουν - κυριολεκτικά - για δέσιμο), θίγει το ζήτημα της επίδρασης του κοινωνικού περιβάλλοντος στην ιστορική θέση της γυναίκας. Μια απρόσμενη σεναριακή εξέλιξη, όμως, θα προσδώσει στο Homesman ένα μήνυμα ύποπτο, αν όχι ξεκάθαρα αντιδραστικό. Υπέρμετρα νοσταλγικός κι αναπάντεχα συντηρητικός, ο Jones πέφτει στην παγίδα που ο ίδιος έστησε επιμελώς: ενώ θέλησε να μας μιλήσει για τη Γυναίκα, την υποβιβάζει αδικαιολόγητα στο ρόλο του απλού μεσάζοντα στην ηθική δοκιμασία για την μετάνοια, και την συνεπακόλουθη κάθαρση, του Άντρα. Ο τελευταίος μοιάζει εν τέλει να παραμένει ο μοναδικός (αντι)ήρωας που δύναται να κατοικήσει το μυθολογικό τοπίο της Δύσης.

Κι ενώ στο αριστουργηματικό ντεμπούτο του, ο Jones εκμοντέρνιζε εύστοχα το γουέστερν στις φορμαλιστικές του βάσεις (με την καταλυτική, καθώς φαίνεται, επίδραση του σεναριογράφου Guillermo Arriaga), εδώ καταλήγει αθεράπευτα παλιομοδίτης, συμβάλλοντας άθελά του στην καταβύθιση τούτου του πανέμορφου κινηματογραφικού genre σε είδος μουσειακό για το κοινό του 21ου αιώνα (άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ολιγόλεπτη, καρικατουρίστικη παρουσία των Ινδιάνων που εξυπηρετεί, όπως άλλωστε και οι γυναίκες της ταινίας, την ηθική εξύψωση του George). Ωστόσο, η μεγαλύτερη αδυναμία του Homesman εντοπίζεται στον συντετμημένο ρυθμό του. Πρόκειται για κλασικό παράδειγμα φιλμ που θα μπορούσε μόνο να επωφεληθεί από μια μεγαλύτερη διάρκεια, ώστε η πανέμορφη φωτογραφία να είχε την ελευθερία να αναπνεύσει και να αναδείξει μέσα από τη γεωγραφική συνισταμένη το σημείο συνάντησης ανάμεσα στο φυσικό τοπίο και τους κοινωνικοπολιτικούς μηχανισμούς που το κατοίκησαν.  Ως έχουν τα πράγματα, ο θεατής μένει με το συναισθηματικό βάρος του ιλαροτραγικού χορού ενός παραιτημένου cowboy, σε μια σκηνή που σε συνδυασμό με τον όμορφο τίτλο της ταινίας, φωτίζουν τη γενεαλογική σύνδεση του George με κάποιον Ethan Edwards κι έναν Travis Henderson.  

**½

Αχιλλέας Παπακωνσταντής