Δευτέρα 25 Οκτωβρίου 2010

THE SOCIAL NETWORK (2010), του David Fincher


Η μοναξιά του 21ου αιώνα μοιάζει με φαύλο κύκλο. Τροφοδοτείται και ανακυκλώνεται από ακριβώς εκείνα τα μέσα που (υποτίθεται) πως διευκολύνουν την κοινωνικότητά μας. Είναι οδυνηρό να ξέρεις πως υπάρχει το κινητό δίπλα σου και απλά δε χτυπά. ‘Η ότι η προσωπική, εξομολογητικής φύσεως, σελίδα σου στα blog λειτουργεί κανονικά αλλά δε γνωρίζει άλλα click από τα δικά σου. Δε δημιούργησε το facebook τους μοναχικούς ανθρώπους. Έθεσε, όμως, ενώπιόν τους ένα ακόμα εμπόδιο, σε ελκυστικό περιτύλιγμα, για τη συνειδητοποίηση της κατάστασής τους. Και κυρίως, εξασφάλισε τη διαιώνιση της απομόνωσής τους. Το θέμα προσφέρεται για μεγάλες συζητήσεις ή, αν θέλετε, «ηθικολογήσεις» που, ακόμα κι αν συγκεντρώνουν όλα τα δίκια του κόσμου, δύσκολα θα ξεφύγουν από την παγίδα του διδακτισμού και σίγουρα θα προσπεραστούν με άνεση. Χρειάζονται σαφέστατα πιο ριζοσπαστικές κινήσεις για την αντιμετώπιση ενός φαινομένου που ήδη έχει απλώσει τις ρίζες του στην καθημερινότητά μας. Η παραπάνω διαπίστωση φανερώνει το μεγάλο πλεονέκτημα και, δυνητικά, το αντίστοιχο μειονέκτημα του The Social Network.

Ξεκινώντας από το τελευταίο - άλλωστε στην τελική μου εκτίμηση για το φιλμ κατέχει τη μικρότερη σημασία - ο Fincher αποδεικνύεται άτολμος στις προθέσεις του. Έχει την τύχη(;) να είναι ο πρώτος που καταπιάνεται κινηματογραφικά (με σοβαρό τουλάχιστον τρόπο) με το φαινόμενο - facebook και αυτοπεριορίζεται σε ένα χρονικογράφημα συγκεκριμένης στοχοθεσίας. Δε θα αναζητήσει καθόλου τους μηχανισμούς εκείνους που φτιάχνουν το πρόσφορο έδαφος για να ευδοκιμήσει μία τέτοια διαδικτυακή «παρακοινότητα», ούτε φυσικά να καταδείξει τα πολιτικά συμφέροντα που εξυπηρετούνται από την μαζική μας αποχαύνωση. Στο παρελθόν, στην πλέον συγγενική σε ύφος ταινία του (Zodiac), ο Αμερικανός σκηνοθέτης είχε παρουσιάσει μια αφήγηση στην οποία διείσδυε διαρκώς ένας ευρύτερος προβληματισμός για το τέλος της αθωότητας και την έναρξη μιας εποχής επικράτησης του αμοραλισμού της διαφθοράς, καλυμμένης μάλιστα του μεταφυσικού μανδύα ενός απροσδιόριστου ή ανεξιχνίαστου «κακού». Το Social Network μοιάζει (και όντως έτσι είναι) να προβληματίζεται και να τολμά λιγότερο στην καταγγελία της γραφής του. Παραδόξως, όμως, με αυτήν την, κατά κάποιον τρόπο αφαιρετική, επιλογή του, επιτυγχάνει να αποφύγει το σκόπελο του διδακτισμού σε ένα ακόμα εν εξελίξει ζήτημα και να λειτουργήσει ύπουλα στη νόηση και το συναίσθημα του θεατή.

Σχεδόν σε όλη τη διάρκειά του, το φιλμ επικεντρώνεται στις δικαστικές και οικονομικές διαμάχες που επέφερε η απρόσμενη επιτυχία του facebook στον ιδρυτή του, τον νεαρό και καθόλα σπασικλάκι Mark Zuckerberg. Συζητήσεις επί συζητήσεων για το πώς θα μεγιστοποιηθεί το κέρδος, καβγάδες εντός και εκτός των δικηγορικών γραφείων για το πώς θα μοιραστεί το δολάριο που ρέει αφθόνως, όλα κινηματογραφούνται από έναν μάστορα της εικόνας και του μοντάζ με έναν ρυθμό ασυγκράτητο και, εν τέλει, απάνθρωπο ακριβώς επειδή αδυνατεί να συμβαδίσει μαζί του ο πυρήνας εκείνος του ατόμου στις ανάγκες του οποίου απευθύνεται το (κάθε) facebook. Και για τον οποίο θα χρειαστεί μοναχά δύο σκηνές ο σπουδαίος Fincher για να αγγίξει σε βάθος. Διόλου τυχαία θα τοποθετηθούν στην έναρξη και στο τέλους του έργου. Πρώτα ο …μεταμοντέρνα φλύαρος χωρισμός. Και στο τέλος, η πεμπτουσία της συναισθηματικής απόγνωσης και της σύγχρονης μοναξιάς, καθώς οι ελπίδες εναποτίθενται στο επόμενο (και στο επόμενο, και στο επόμενο…) καταραμένο refresh της ιστοσελίδας. Αν για τους περισσότερους θεατές η οικειότητα και η κατάφωρη θλίψη αυτής της στιγμής έρθει σε αντιπαραβολή με τον (φιλοχρήματο) καταιγισμό των προηγούμενων δύο ωρών, το κατόρθωμα του φιλμ θα είναι πραγματικά μεγάλο.

Αχιλλέας Παπακωνσταντής

9 σχόλια:

Ιωάννης Moody Λαζάρου είπε...

Δε μου είναι εύκολο να αποφασίσω για το πόσο καλή είναι η ταινία ακόμα. Χρειάζομαι και χρειάζεται χρόνο. Σίγουρα πάντως περίμενα ο Fincher να βυθιστεί λίγο περισσότερο στους ήρωές του. Αλλά σίγουρα απολαυστικό χρονικογράφημα.

Caesar είπε...

Θα περιοριστώ στον πρόλογό σου προς το παρόν, γιατι δεν είδα την ταινία, λέγοντας ότι ανέκαθεν υπήρχαν προσπάθειες "κοινωνικής δυκτίωσης" & στην πρό-ιντερνετική εποχή, επιχειρώντας να αξιοποιήσουν τους μοναχικούς ανθρώπους. Σήμερα βέβαια οι κλίμακες έχουν αλλάξει ως προς τα μεγέθη!

Annie_Hall είπε...

Μου άρεσε ΠΑΡΑ πολύ η ταινία(σχεδόν όλες του Fincher άλλωστε) αλλά δυστυχώς καταπιάνεται με κάτι πολύ περιοριστικό και κυρίως απροσδιόριστο. Το αρνητικό είναι πως η ταινία έγινε νωρίς και δεν θα γινόταν να αντιμετωπίσει το facebook ως φαινόμενο αλλά μόνο ως ιστορία όπως και έκανε!

Βρήκα αφάνταστα ταιριαστή την ιλιγγιώδη ταχύτητα που πήγαιναν κι έρχονταν οι πληροφορίες.

neutrino είπε...

hello, εδώ η χαμένη συνbloggerισσα.
εμφανιζομαι για να πω οτι συμφωνω λεξη προς λεξη με το κειμενο σου, απο την φιλοσοφικοτερη εισαγωγη μεχρι την ακριβεστατη λογικη αναλυση της ταινιας στη συνεχεια. μα επακριβως!

μια μεγαλη χαμενη ευκαιρια -μπορουσε να κανει μια τομη στο φαινομενο, μα επελεξε απλως να το καταγραψει.

Chris Z. είπε...

Αχιλλέα να με συγχωρέσεις αλλά διαφωνώ μαζί σου όχι στο σύνολο αυτού που έχεις γράψει αλλά σε κάποια σημεία, αρκετά καίρια για τον τελικό απολογισμό. Και όταν λέω σημεία εννοώ την τρίτη και τελευταία σου παράγραφο που θα ήθελα να μην ήταν (η) τελευταία. Έχω την εντύπωση πως στο μεγαλύτερο μέρος της διάρκειά της, η ταινία δεν επικεντρώνεται στις δικαστικές και οικονομικές διαμάχες που επέφερε η απρόσμενη επιτυχία του facebook αλλά στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε την επιτυχία αυτή ο Zuckerberg. Υπάρχουν αυτές οι δύο σκηνές στην αρχή και στο τέλος της ταινίας όπως σωστά παρατηρείς αλλά…

Πρώτα ο μοντέρνος χωρισμός και τέλος η συναισθηματική απόγνωση …ενός ανθρώπου και μόνο. Αν πρόσεξες και οι δύο κοπέλες που τον απορρίπτουν έχουν δική τους ζωή και φίλους που δεν θέλουν να αφήσουν για κανέναν “asshole”. Μάλιστα η δεύτερη χρησιμοποιεί και το facebook, παρόλα αυτά δεν θέλει να βρεθεί με έναν άνθρωπο ο οποίος έχασε ό,τι πολυτιμότερο είχε (τον μοναδικό του φίλο) για τα χρήματα. Ό,τι και αν κατάφερε αυτός ο πιτσιρίκος τελικά παρέμεινε ο μαλάκας που τον χαρακτηρίζει η πρώτη σκηνή. Κάτι που είναι σαφέστατο στον τρόπο που διαχειρίζεται ο Fincher τα γεγονότα, είτε αυτά είναι αληθινά είτε προϊόν μυθοπλασίας.

Αυτό που θέλω να πω είναι πως ενώ συμφωνώ απόλυτα μαζί σου με αυτά που λες, διαφωνώ με αυτά που λες ότι λέει ο σκηνοθέτης. Διότι νομίζω ο Fincher δεν έφτιαξε μια ταινία για το facebook, ούτε για την μοντέρνα μοναξιά. Αλλά για την μοναξιά ενός ανθρώπου που κατάφερε και εκσυγχρόνισε και την μοναξιά των υπολοίπων. Όμως μέχρι εκεί. Ξέρεις, το ενενήντα κάτι του πληθυσμού που χρησιμοποιεί το facebook δεν δυσκολεύεται τόσο πολύ να κάνει φίλους όπως αυτός ο τυπάκος. Ή τουλάχιστον δεν αγωνιά με αυτόν τον τρόπο.

Αλλά με κάνει να σκέφτομαι ποιος είναι ο λόγος που ωθεί έναν σκηνοθέτη σαν τον Fincher (που δεν ξέρω ποια είναι η σχέση του με το facebook) να κάνει μια τέτοια ταινία και υπό ποίες συνθήκες... Αν με καταλαβαίνεις.

Συγνώμη για την έκταση του σχολίου μου αλλά είναι κάποια πράγματα που ακόμα προσπαθώ να αποσαφηνίσω και η συζήτηση πάντα βοηθάει. Και για να είναι ειλικρινής, θα κάνω reflresh μέχρι να δω την απάντησή σου… ;)

Καλημέρα…

theachilles είπε...

moody,
όντως χρειάζεται χρόνο. Ούτε εγώ αποσαφηνίσει την ακριβή μου εκτίμηση για την ταινία. Ίσως πρέπει να αφήσουμε λίγο χρόνο να περάσει. Σίγουρα όμως πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον εγχείρημα.

caesar,
συμφωνώ όπως καταλαβαίνεις. Αλήθεια την είδες τελικά;

annie,
συμφωνώ ότι ο Fincher περιορίζεται εδώ, αλλά το κάνει ηθελημένα. Άρα, νομίζω διαφωνώ με το "απροσδιόριστο" που αναφέρεις. Προσπάθησα με το κείμενο να δώσω τη δική μου προσέγγιση, είμαι σίγουρος ότι είχε κάτι πολύ συγκεκριμένο στο μυαλό του ο ίδιος.

neutrino,
πάντα συμφωνούμε τα δυο μας. Θα με δεχτείς εκεί ψηλά στα γκρίζα μέρη;;
Κάποια σημεία στην ταινία, ειδικά η πρώτη και η τελευταία σκηνή (και ακόμα περισσότερο από τη διόλου τυχαία επιλογής της χρονικής τους θέσης), με κάνει να υποψιάζομαι ότι επιχείρησε κάτι περισσότερο από απλή καταγραφή.

chris z.
ελπίζω να μην έκανες όντως refresh περιμένοντάς με, αλλιώς δε θα μου το συγχωρέσω ποτέ. Μία ιδιαίτερη περίοδος στη ζωή μου με καθυστερεί από απαντήσεις και αναρτήσεις - λες να φτιάξουν τα πράγματα αν ανοίξω και γω λογαριασμό στο facebook;;; Αστειεύομαι προφανώς...

Δε συμφωνώ ακριβώς με την παρατήρησή σου ότι η ταινία ασχολείται κυρίως με το πως διαχειρίστηκε την επιτυχία ο Zuckerberg. Φαινομενικά (καθότι υπάρχουν ακριβώς αυτές οι δύο σκηνές), δεν ασχολούμαστε καθόλου με τον άνθρωπο Mark, παρά μόνο με τις διεκδικήσεις πίσω από την "εφεύρεση" του fb και τα χρήματα που αυτή επέφερε. Επομένως, για μένα τουλάχιστον, απέφυγε την παγίδα που αναφέρεις στη δεύτερη παράγραφό σου. Δεν στοχοποίησε την μοντέρνα μοναξιά στο πρόσωπο του Mark, γνωρίζοντας ότι θα υπήρχε η εύκολη απάντηση: "εντάξει μωρέ, ένα σπασικλάκι είναι, οι μόνοι φίλοι του είναι τα laptop του...". Όπως το αντιλήφθηκα, το φιλμ αποτελεί το χρονικογράφημα του παρασκηνίου μιας εφεύρεσης, του fb, που σχεδόν όλοι οι θεατές πλέον χρησιμοποιούν καθημερινά - πολλοί σε μεγάλη συχνότητα και για πολύπλευρους σκοπούς. Έτσι, είναι αναπόφευκτη η αντιπαραβολή της δικής μας καθημερινότητας με ένα παιχνίδι εκατομμυρίων που στήνεται από πίσω.

Μετά λες κάτι που νομίζω έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από ότι του προσδίδεις. Όντως, η ταινία είναι, σε μεγάλο βαθμό, η ιστορία ενός ανθρώπου που αναγνώρισε τη δική του μοναξιά ως κάτι διαδεδομένο και φρόντισε να την αγκαλιάσει και ίσως, κάπως, να την "σπείρει". Γιατί βρήκε άραγε τέτοια ανταπόκριση το fb; Επειδή θέλουμε να ενημερωνόμαστε και να προωθούμε τη δουλειά μας; Come on, αυτές είναι δικαιολογίες του κ... για να κρύψουμε την ανασφάλειά μας. Ίσως δεν αγωνιούν όλοι συνειδητά με τον ίδιο τρόπο, αλλά νομίζω πως ναι, αγωνιούν μέσα τους.

Πάντως, αξίζει να αφήσουμε κάποια χρόνια να περάσουν. Ίσως καταλάβουμε περισσότερο τι ήθελε και τι πέτυχε τελικά ο Fincher με τούτο το φιλμ.

neutrino είπε...

Kι ένα κείμενο που με έκανε να ξανασκεφτώ πολλά και ίσως να αναθεωρήσω ελαφρώς. Μεγάλο, αλλά πολύ πολύ ενδιαφέρον: Generation Why? της Zadie Smith
Στο μεταξύ το ξαναείδα και το έργο. Παραμένω επιφυλακτική, αλλά σαν να ανοίγομαι λίγο. Έχεις δίκιο ότι χρειάζεται και λίγη (χρονική) απόσταση για να χωνέψουμε το φιλμ σωστά.

Chris Z. είπε...

No worries Αχιλλέα, κάνε δουλειά και μη σε νοιάζει η όποια καθυστέρηση. Αλλά μη πέσεις στην παγίδα να δημιουργήσεις profil διότι θα σε καθυστερήσει ακόμα περισσότερο.. Αστειεύομαι..

Για να επανέλθω στην ταινία, το βλέπω αυτό που μου λες. Το χρονικογράφημα του παρασκηνίου μιας εφεύρεσης που μάλιστα έχει επηρεάσει τόσο κόσμο και την αντιπαραβολή της δικής μας καθημερινότητας. Όμως μέσα από τις διεκδικήσεις πίσω από την πατρότητα βγαίνουν και άλλα. Έχω παρατηρήσει ότι στην πρώτη σκηνή, στον διάλογο που έχει με την κοπέλα ο Zuckerberg λέει κάτι πολύ σημαντικό: “I want to create something substantial in order to get the attention of the clubs” αναφέρει και με κάνει να πιστεύω ότι αυτή θα μπορούσε να είναι και μια φράση κλειδί. Οι διεκδικήσεις και τα χρήματα υπάρχουν αλλά παράλληλα με αυτά υπάρχει και η ανοδική πορεία και αναγνώριση αυτού του anti-social ανθρώπου. Και μη με παρεξηγείς, anti-social σε σχέση με τον περίγυρό του πανεπιστημίου εννοώ και δεν το λέω αρνητικά, όμως είναι εμφανές από την αρχή ακόμα ότι ο Fincher αυτό δείχνει. Και όσο περισσότερο αναγνωρίσιμος γίνεται τόσο περισσότερο θέλει ο ίδιος να έχει ικανούς και εξίσου αναγνωρίσιμους γύρω του. Δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιεί την λέξη “capable” μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου. Για να μη σε κουράζω όμως άλλο, αν θες υπάρχει ολοκληρωμένη άποψη τηs ταινία εδώ: http://cinenoxoi.blogspot.com/2010/11/social-network-2010.html

Όμως να σου πω κάτι ρε Αχιλλέα, δενομίζω ότι το fb έγινε τόσο δημοφιλές γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο μοναχικοί. Έγινε δημοφιλές γιατί τους δίνει την δυνατότητα να παρουσιάζουν τον εαυτό τους όπως θέλουν, όπως μέχρι τώρα δεν μπορούσαν, είτε είναι ο αληθινός είτε όχι. Και φυσικά να κοιτάζουν όλους τους υπόλοιπους. Ο ίδιος ο Zuckerberg στην ταινία υποστηρίζει ότι έγινε κυρίως για σεξουαλικούς λόγους, και κρίνοντας από αυτό που εγώ βλέπω, μάλλον είχε δίκιο. Κάνω όμως έναν διαχωρισμό στην αγωνία των ανθρώπων με αυτή του δημιουργού της ιστοσελίδας. Όσο και να αγωνιά κάποιος για έναν ιντερνετικό φίλο, κάποια στιγμή θα κοιτάξει και την πραγματική του ζωή, όσες χιλόπιτες και να φάει θα έχει κάπου αλλού να στρέψει το βλέμμα του. Ο κατά Fincher Zuckerberg έχασε τον πραγματικό του φίλο γιατί αυτός ο φίλος δεν ήταν αρκετά “capable”. Και νομίζω αυτή είναι ακόμα μια οπτική της ταινίας που αποδεικνύει πόσο μάστορας είναι ο Fincher. Μάλιστα πιστεύω πως ο social networked Zuckerberg μοιράζεται αρκετά με τον περίεργο Benjamin Button, άλλωστε και οι δυο τους είναι τόσο μοναδικοί και γι αυτό μοναχικοί. Αλλά έχεις δίκιο, ο χρόνος είναι ο καλύτερος κριτής και ο καλύτερος δάσκαλος. Για όλους μας. Ό,τι και να έκανε ή δεν έκανε ο Fincher στην ταινία, αυτή πάντα θα είναι η (πρώτη) «ταινία για το facebook».

Καλημέρα…

theachilles είπε...

Δεν νομίζω ότι κινδυνεύω από την απειλή του facebook, chris. Τουλάχιστον όχι σύντομα... Πάρα πολύ ενδιαφέρουσα η παρατήρησή σου για τον παραλληλισμό του Mark με τον Button. Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε και με τον Norton του Fight Club - και εκείνο ένα network καταπιεσμένων δεν ήταν; Αξίζει ξεχωριστού κειμένου η ανάλυση πάνω στη συνέχεια των πρωταγωνιστικών χαρακτήρων της φιλμογραφίας του Fincher.

Όσο για τα υπόλοιπα που αναφέρεις, ακόμα δεν έχω αποκρυσταλλώσει το αν συμφωνώ ή διαφωνώ. Η αυτοπροβολή με τον έμφυτο δηθενισμό που επιτρέπει, για ποιο λόγο γίνεται αν όχι για να προσελκύσουμε την προσοχή άλλων; Δεν είναι αυτό μια ομολογία μοναξιάς; Πάντως, θα επιμείνω ότι δε στέκεται τόσο στον άνθρωπο Zuckeberg, δεν είναι ταινία χαρακτήρα (-ων) στα μάτια μου. Πάντως, μέρες μετά τη δεύτερη προβολή, ίσως εντείνεται μέσα μου η αίσθηση ότι θα μπορούσαμε να έχουμε κάτι πολύ καλύτερο από το τελικό αποτέλεσμα.

Δημοσίευση σχολίου